نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم سیاسی دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

2 دانش‌آموخته کارشناسی‌ارشد حقوق عمومی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

چکیده

هدف این مقاله آن است تا ضمن تبیین مفهوم کرامت انسانی و مصادیق حقوق بشر از دیدگاه اسلام، به توضیح نسبت آن در نظام حقوقی اسلام با کرامت ذاتی و اکتسابی انسانی بپردازد. مفهوم حقوق بشر مفهومی مدرن است و همچون دیگر مفاهیم مدرن وارد ادبیات اسلامی شده است. مباحث مطرح شده پیرامون این حوزه، گفتمان مفهومی خاصی را شکل داده است که از آن به گفتمان حقوق بشر اسلامی تعبیر می شود. در این گفتمان، کرامت انسانی دال برتر و مرکزی و در کانون توجه است و کلیه حقوق و امتیازات بشری به عنوان دالهای شناور بر گرد همین مفهوم درک و دریافت می شوند. این مقاله با طرح این پرسش که گفتمان حقوق بشر در اندیشه اسلامی چگونه قابل تبیین است، با اتکا بر روش توصیفی  تبیینی بر این نظر است که در اندیشه اسلامی گفتمان حقوق بشر بر مبنای اصل کرامت انسانی قابل تبیین بوده و بر این اساس رعایت حقوق بشر امری واجب و تعدی به آن موجب نقض کرامت انسانی و در نتیجه حرام است.

کلیدواژه‌ها

اخوان‌کاظمی، بهرام (1385)، امنیت در نظام سیاسی اسلام، تهران: کانون اندیشه جوان.
اسلامی ندوشن، محمدعلی (1357)، ذکر مناقب حقوق بشر، تهران: توس.
ایازی، محمدعلی (1379)، «مبانی حقوق بشر در اسلام و تفاوت‌های آن با دیگر مکاتب»، (مجموعه مقالات)، تهران: شرکت سهامی انتشار.
ایازی، محمدعلی (1386)، «کرامت انسانی و آزادی در قرآن»، بینات، شماره 53، بهار.
برقعی، زهره (1383)، «جایگاه حقوقی زن در نهج‌البلاغه»، مجله نهج‌البلاغه، شماره 9 و 10، بهار.
بوازار، مارسل (1357)، اسلام و حقوق بشر، ترجمه محسن مؤیدی، تهران: دفتر نشر خرمشاهی.
تسخیری، محمدعلی (1385)، در پرتو قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، ترجمه محمد سپهری، تهران: مجمع تقریب مذاهب.
جعفری تبریزی، محمدتقی (1370)، تحقیق در دو نظام حقوقی جهانی بشر از دیدگاه اسلام و غرب و تطبیق آن دو بر یکدیگر، تهران: دفتر خدمات حقوقی بین‌المللی جمهوری اسلام ایران.
جوادی آملی، عبدالله (1381)، «حقوق بشر در اسلام»، مجله رواق اندیشه، شماره 9، مرداد و شهریور.
چین یانگ لی (1387)، «جهانی‌سازی ارزش‌های فرهنگی» در تکوین حقوق بشر در عصر جهانی‌شدن، ویراستار محمود منشی‌پور و دیگران، ترجمه مهدی ذاکریان، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی، 1387.
حسینی، سید ابراهیم (1384)، «تفاوت‌ها و جهان‌شمولی حقوق بشر»، مجله کتاب نقد، شماره 36، پاییز.
حکیمی، محمد‌رضا (1365)، «الحیاة»، ترجمه: احمد آرام، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
رشاد، علی‌اکبر (1382)، دموکراسی قدسی، تهران: مؤسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر.
سجادی، عبدالقیوم (1388)، گفتمان جهانی‌شدن و اسلام سیاسی در افغانستان پس از طالبان، قم: سازمان انتشارات دانشگاه مفید.
سلیمی زارع، مصطفی؛ قاضی‌زاده، کاظم (1386)، «کرامت انسانی در پرتو قرآن و روایات»، بینات، شماره 53، بهار.
شادان، مهدی (1385)، بررسی و مطالعه تطبیقی حقوق بشر در اندیشه اسلامی و منشور بین‌المللی حقوق بشر، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد حقوق عمومی، دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی.
طاهری، ابوالقاسم (1384)، «کرامت انسان در اندیشه امام علی(ع)، (اسباب و زمینه‌ها)»، پژوهش‌های دینی، شماره 2، تابستان و پاییز.
فلاح‌زاده، علی‌محمد؛ موسوی میرکلایی، سید طه (1396)، «تحلیل جرم‌انگاری ارتداد در مواجهه حقوق بشر اسلامی و حقوق بشر بین‌المللی: دیالکتیک حقوق بشر و حقوق شهروندی»، دوفصلنامه مطالعات حقوق بشر اسلامی، سال ششم، شماره 13، پاییز و زمستان.
قاری سید فاطمی، محمد (1382)، حقوق بشر در جهان معاصر، دفتر اول، تهران، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
قربانی، زین‌العابدین (1366)، اسلام و حقوق بشر، قم: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
کرمی، حامد؛ میربد سید علیرضا (1396)، «رابطه حقوق و انسان در حقوق اسلام»، دوفصلنامه مطالعات حقوق بشر اسلامی، سال ششم، شماره 13، پاییز و زمستان.
محقق‌داماد، سید مصطفی (1370)، «اسلام و دعوت ادیان به رعایت حق کرامت انسانی»، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، شماره 27، بهمن.
محقق‌داماد، سید مصطفی (1383)، حقوق بشردوستانه بین‌المللی، رهیافت اسلامی، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
محمصانی، صبحی (1358)، فلسفه قانون‌گذاری در اسلام، ترجمه اسماعیل گلستانی، تهران: انتشارات امیرکبیر.
مطهری، مرتضی (1354)، سیری در نهج‌البلاغه، تهران: مرکز مطبوعاتی دارالتبلیغ اسلامی.
مطهری، مرتضی (1361)، علل گرایش به مادی‌گری، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
مطهری، مرتضی (1380)، پانزده گفتار، تهران: انتشارت صدرا.
منتظری، حسینعلی (1383)، رساله حقوق، تهران: انتشارات سرایی.
مهرپرور، حسین (1374)، حقوق بشر در اسناد بین‌المللی و موضع جمهوری اسلامی ایران، تهران: اطلاعات.
میر‌احمدی، منصور (1385)، «مناسبات قدرت و شریعت در سیره نبوی»، علوم سیاسی، شماره 35، پاییز.
نهج‌البلاغه، ترجمه سید جعفر شهیدی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، (1374).
هاشمی، سید محمد (1384)، حقوق بشر و آزادی‌های اساسی، تهران: نشر میزان.
یوسفی‌راد، مرتضی (1385)، «مبانی انسان‌شناختی سیره سیاسی نبوی»، علوم سیاسی، شماره 35، پاییز.