نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشدحقوق عمومی،دانشکده علوم انسانی،دانشگاه سمنان، سمنان، ایران

2 کارشناسی‌ارشد حقوق عمومی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران

چکیده

یکی از ویژگیهای مهم نظامهای سیاسی مدرن وجود اپوزیسیونهای قانونی است که شرایط تأسیس و شیوۀ فعالیت و عملکرد آنها بخش جدانشدنیِ قوانین اساسی مدرن است. در این میان مهمترین بحثها به اپوزیسیونهای قانونی ارتباط مییابد که حکومت مستقر را به چالش می کشند؛ بنابراین بررسی جایگاه آنها برای فهم کارکرد هر نظام سیاسی ضروری است. این موضوع تا جایی که به حکومت علوی مربوط می شود، اهمیت دوچندانی می گیرد. ازیک سو شبهه های گسترده ای دربارۀ حقوق مخالفان سیاسی در دوران حکومت علوی مطرح شده است و ازسوی دیگر، نظام جمهوری اسلامی ایران خواهان پیروی از موازین و تعالیم حکومت علوی است. پژوهش حاضر درصدد پاسخ به این پرسش است که در الگوی حکومت علوی چه حقوق و آزادیهایی برای این دسته از مخالفان لحاظ شده و نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران چه راهکارهایی را برای تضمین این حقوق و آزادیها در نظر گرفته است؟ این پژوهش میکوشد اثبات کند مخالفان سیاسی در دوران حکومت امام علی(ع) از آزادیهای فردی و اجتماعی برخوردار بودند و نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران نیز در این زمینه حکومت علوی را الگوی خویش قرار داده است.

کلیدواژه‌ها

قرآن کریم
نهج‌البلاغه
قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
قانون آیین دادرسی کیفری
احمدی، حبیب‌الله (1379)، «حکومت علوی و جریان‌های اجتماعی»، فصلنامه حکومت اسلامی، شماره 17، صص 427-405.
اخوان‌کاظمی، بهرام (1379)، «آرمان‌های حکومت از نگاه امام علی(ع)»، فصلنامه حکومت اسلامی، شماره 17.
اسلامی، رضا؛ کمالوند، مهدی (1393)، «چالش‌های آزادی اجتماعات در سیستم حقوقی ایران در پرتو نظام بین‌المللی حقوق بشر»، مجله حقوقی بین‌المللی، شماره 50، صص 222-187.
اعثم کوفی، محمد بن علی (1379)، الفتوح، ترجمه محمد بن احمد مستفوی هروی، تهران: انتشارات انقلاب اسلامی.
آریامنش، بشیر (1382)، «حقوق اقلیت‌ها از منظر قانون اساسی و موازین بین‌المللی»، تعالی حقوق، سال چهارم، شماره 13 و 14، صص 104-86.
آقایی، بهمن (1382)، فرهنگ حقوقی بهمن، گنج دانش.
پرهیزکاری، سید روح‌الله (1393)، «اصول برخورد با متهم در سیره قضایی امام علی(ع)»، پژوهشنامه اخلاق، سال هفتم، شماره 26، صص 144-133.
پورحسین، مهدی (1391)، بغی و تمرد در حکومت اسلامی، قم: انتشارات پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
پورخسروی، محمدرضا (1380)، حقوق مخالفان دولت با تأکید بر سیره امام علی(ع)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد حقوق عمومی، دانشگاه تهران.
توحیدی، احمدرضا (1385)، تأملی در اصول کلی نظام، حقوق و آزادی‌های مردم در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، قم: نشر معارف.
جوان‌آراسته، حسین (1379)، «حقوق مردم در نگاه امیرالمؤمنین علی(ع)»، فصلنامه حکومت اسلامی، سال پنجم، شماره 18، صص 214-186.
الحر العاملی، محمدحسن (بی‌تا)، تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشّریعة، الملجد الثامن العشر، بیروت: دارالحیاء التراث العربی.
حق‌پناه، جعفر (1387)، «اپوزیسیون و امنیت داخلی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه مطالعات راهبردی، دوره 2، شماره 4، صص 98-83.
دشتی، محمد (1379)، ترجمه نهج‌البلاغه، اصفهان: مؤسسه تحقیقات و نشر معارف اهل‌البیت.
زاهدین لباف، مهیا (1389)، «حقوق متقابل دولت و ملت از دیدگاه حضرت علی(ع)»، فصلنامه اشارات ایام، شماره 136، صص 22-9.
سعیدی، محمدحسن (1380)، «آزادی مخالفان سیاسی در حکومت علوی، آزادی اندیشه و عقیده»، فصلنامه حکومت اسلامی، سال ششم، شماره 18، صص 124-84.
شریعتی، سعید (1388)، حقوق ملت و دولت در قانون اساسی، انتشارات کانون اندیشه جوان.
صادقی نشاط، امیر (1391)، آشنایی با قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران، نشر میزان، چاپ اول.
صباغیان، علی (1383)، «مبانی اسلامی حق حاکمیت مردم در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه دین و ارتباطات، شماره 22، صص 114-91.
صفار، محمدجواد (1380)، حقوق اساسی: آشنایی با قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران (بعد از اصلاحات)، مرکز آموزش مدیریت دولتی.
طبری، محمدبن جریر (1385)، تاریخ طبری (تاریخ الرسل و الملوک)، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران: نشر اساطیر، چاپ دوازدهم، جلد چهارم.
عباسی، بیژن (1391)، حقوق بشر و آزادی‌های بنیادین (سه نسل حقوق بشر در اسلام، ایران، اسناد بین‌المللی و منطقه‌ای)، انتشارات دادگستر، چاپ اول.
عطایی اصفهانی، محمدعباس (1382)، آزادی و حقوق بشر در اسلام، قم: انتشارات حضرت عباس(ع)، چاپ دوم.
غفاری، هدی، (1385)، «حقوق مخالفان سیاسی در حکومت امام علی(ع)»، نشریه ندای صادق، شماره 41 و 42، صص 74-45.
فاضلی‌نیا، جعفر (1383)، «آزادی‌های عمومی در عصر علوی»، نشریه پگاه حوزه، شماره 147، صص 21-14.
قاری سید فاطمی، محمد (1391)، حقوق بشر در جهان معاصر، تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی، جلد دوم.
القرشی، باقرالشریف (1389)، اسلام و حقوق بشر، ترجمه محمد تقدمی صابری، مشهد: بنیاد نشر پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
کریمی‌نیا، مهدی (1385)، حقوق بشر و قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران: جلوه کمال.
لطفی، اسدالله (1389)، آشنایی با قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران: انتشارات جاودانه، جنگل.
محقق‌داماد، مصطفی (1380)، «امام علی(ع) و حقوق بشر»، مجله کتاب نقد، شماره 18، صص 183-152.
مطهری، مرتضی (1385)، جاذبه‌ها و دافعه علی(ع)، تهران: انتشارات صدرا.
منصوری، سید مهدی (1381)، مخالفان سیاسی، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ اول.
منقری، نصر ابن مزاحم (1403)، وقعه صفین، تحقیق و شرح، عبدالسلام محمد هارون، منشورات مکتبه آیت‌اللّه العظمی المرعشی النجفی: قم.
موسوی بجنوردی، سید محمد؛ سلیمانیان، مهسا (1381)، «بررسی فقهی ـ حقوقی حقوق ملت در فصل سوم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»، پژوهش‌نامه متین، شماره 30.
مؤتمنی طباطبایی، منوچهر (1370)، آزادی‌های عمومی و حقوق بشر، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ هفتم.
نیک‌خواه منفرد، فاطمه (1388)، حقوق مخالفان در نهج‌البلاغه، پایان‌نامه کارشناسی ارشد علوم حدیث، دانشگاه علوم حدیث.
یعقوب‌نژاد، زهرا (1386)، حقوق بشر در اسلام و غرب، تحقیق پایانی سطح دو، مدرسه علمیه کوثر.
Alibasic, Ahmet (1999), Political Opposition in Contemporary Islamic Political Thought in the Arab World, Kuala Lumpur: International Institute of Islamic Thought and Civilization, First Edition.
Barker, Rodney (1971), Introduction to Studies in Opposition, London: Macmillan Publishers.
Kolinsky, Eva (1992), Opposition in the Blackwell Encyclopedia, Oxford: Blackwell Publishers, First Edition.
Kubat, Michal (2010), “Political Opposition in Theory and Central European Practice”, (GACR),Vol. 3, Peter Lang, New York.
Sulaimanova, Elnura (2010), The Portrait of Kyrgyz Politics Through the Prism of Opposition Activism, Unpublished Dissertation Bachelor of Arts, The American University of Central Asia (AUCA).