نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه تهران، پردیس فارابی، قم، ایران

2 کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرم شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد قم، قم، ایران

3 کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرمشناسی واحد قم، قم، ایران

چکیده

ترک فعل در جنایات عمدی از دیرباز میان فقیهان و حقوقدانان محل بحث و بررسی بوده است و آشنایی با دیدگاههای مختلف دربارۀ آن میتواند کمک شایانی به درک دیدگاه قانونگذار انجام دهد. در این نوشتار به بررسی ترک فعل در جنایات عمدی میان فقیهان و حقوقدانان بهویژه حقوقدانان عرفی و قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 پرداخته می شود. عدهای با این عقیده که ترک فعل و امتناع امری عدمی دانسته شود، مخالفت کرده و بیان داشتهاند امر عدمی نمیتواند سبب امر وجودی شود؛ همچنین با استناد به نبود رابطۀ علیت میان ترک فعل و نتیجۀ مجرمانه، این موضوع را انکار کردهاند و ترک فعل را عنصر مادی جرم قلمداد نمی کنند. در مقابل، گروه دیگر با توجه به ماده 2 و 295 قانون مجازات اسلامی، در صورتی ترک فعل را بهعنوان عنصر مادی جرم مورد پذیرش قرار می دهند که ترک فعل در شرایط خاصمحقق شود و رابطۀ علیت میان ترک فعل و نتیجه، احراز شود؛ در غیر این صورت ترک فعل را عنصر مادی جرم نمی دانند.

کلیدواژه‌ها

اردبیلی، محمدعلی (1393)، حقوق جزای عمومی، جلد 1، چاپ سی‌وپنجم، تهران: میزان.
آقایی‌نیا، حسین (1392)، حقوق کیفری اختصاصی ـ جرایم علیه اشخاص (جنایات)، چاپ یازدهم، تهران: انتشارات میزان.
بهنسی، احمد فتحی (1988)، الجرایم فی الفقه الاسلامی، چاپ ششم، بیروت: دار الشروق.
پاد، ابراهیم (1352)، حقوق کیفری اختصاصی، چاپ اول، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
پوربافرانی، حسن (1392)، حقوق جزای اختصاصی جرایم علیه اشخاص (صدمات جسمانی)، ویراست دوم، چاپ اول، تهران: انتشارات جنگل.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1392)، ترمینولوژی حقوق، چاپ بیست‌و‌پنجم، تهران: گنج دانش.
حاجی ده‌آبادی، احمد (1391)، «ترک فعل به‌مثابه عمل کشنده»، مجله تحقیقات حقوقی، شماره 57.
حسنی، محمود نجیب (1385)، رابطه سببیت در حقوق کیفری، ترجمه سید علی عباس‌نیای زارع، چاپ دوم، مشهد: انتشارات دانشگاه علوم اسلامی رضوی.
خالقی، علی؛ رجب، محمدعلی (1392)، «تحلیل معیار نوعی در عنصر روانی جرم قتل عمدی»، پژوهشنامه حقوق کیفری، شماره 7.
خطیبی قمی، سید کمال؛ خطیبی قمی، سید محسن (1387)، بررسی رابطه علیّت در قتل عمد، چاپ اول، نشر شهید نورالهی.
خوئی، سید ابوالقاسم (1422 هـ ق)، مبانی تکملة المنهاج، جلد 2، قم: مؤسسه احیای آثار امام خویی.
خوئی، سید ابوالقاسم (1418)، مبانی تکملة المنهاج، جلد 42، چاپ اول، قم: موسوعة الامام الخویی.
دپارتمان حقوق و علوم سیاسی (1393)، دایرة‌المعارف حقوق جزای اختصاصی منطبق با قانون جدید مجازات اسلامی (دکتری)، چاپ اول.
دهخدا، علی‌اکبر (1377)، لغت‌نامه دهخدا، جلد پنجم، تهران: نشر روزنه، چاپ دوم.
زراعت، عباس (1392 الف)، حقوق جزای اختصاصی (1) جرایم علیه اشخاص براساس قانون مجازات اسلامی، چاپ دوم، تهران: جنگل.
زراعت، عباس (1392 ب)، حقوق جزای عمومی 1 و 2 براساس قانون مجازات اسلامی مصوب 1392، جلد 1، چاپ دوم، تهران: جنگل.
السعید، کامل (2002)، شرح الاحکام العامة فی قانون العقوبات، بیروت: العملیة الدولیة و دارالثقافة للنشر و التوزیع.
شیروانی، علی (1384)، ترجمه و تبیین شرح اللمعه، چاپ چهارم، قم: نشر دار العلم.
صادقی، محمدهادی (1393)، حقوق جزای اختصاصی (1) جرایم علیه اشخاص (صدمات جسمانی)، چاپ بیستم، تهران: میزان.
طاهری‌نسب، یدالله (1388)، رابطه علیّت در حقوق کیفری ایران و انگلستان، تهران: دادگستر.
قاسم‌زاده، مرتضی (1378)، «مسئولیت مدنی ناشی از ترک فعل»، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، شماره 44.
قیاسی، جلال‌الدین (1394)، تسبیب در قوانین کیفری، چاپ سوم، تهران: جنگل، جاودانه؛ به نقل از علامه حلی، قواعد الاحکام (کتاب القصاص) در سلسله الینابیع الفقهیه، جلد 25.
کریمی، عبدالوهاب (1392)، بررسی فقهی ـ حقوقی ترک فعل در تحقق عنصر مادی جرم، انتشارات مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
گلپایگانی، سید محمدرضا (1369)، مجمع المسائل، بی‌تا، جلد 3.
گلدوزیان، ایرج (1384)، بایسته‌های حقوق جزای عمومی، چاپ دوازدهم، تهران: میزان.
گلدوزیان، ایرج (1388)، حقوق جزای عمومی ایران، جلد 1، چاپ یازدهم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
گلدوزیان، ایرج (1386)، حقوق جزای اختصاصی (جرایم علیه تمامیت جسمانی، شخصیت معنوی، اموال و مالکیت، امنیت و آسایش عمومی)، چاپ سیزدهم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
محسنی، مرتضی (1375)، دورۀ حقوق جزای عمومی، جلد 2، چاپ اول، تهران: گنج دانش.
مرادی، حسن؛ شهبازی، علی (1394)، «عنصر معنوی قتل عمدی در قانون مجازات اسلامی مصوب»، پژوهش حقوق کیفری، سال چهارم، شماره سیزدهم.
موسوی اردبیلی، سید عبدالکریم (1390)، «استفتائات قضایی»، ویژه‌نامه قوانین و مقررات، معاونت آموزش قوه قضاییه، سال سوم، شماره 26.
موسوی خمینی، روح‌الله، (1380)، تحریر الوسیله، ترجمه علی اسلامی، جلد چهارم، چاپ دوم، دفتر انتشارات اسلامی.
میرمحمد‌صادقی، حسین (1394)، حقوق جزای اختصاصی (1) جرایم علیه اشخاص (تجدید‌نظرشده)، چاپ هجدهم، تهران: انتشارات میزان.
میرمحمدصادقی، حسین (1395)، حقوق جزای اختصاصی (1) جرایم علیه اشخاص، چاپ بیست‌و‌یکم، تهران: انتشارات میزان.
میرمحمدصادقی، حسین (1385)، «مطالعه تطبیقی ترک فعل به‌عنوان عنصر مادی جرایم علیه اشخاص»، مجله تحقیقات حقوقی، شماره 43.
میرمحمد‌صادقی، حسین (1388)، جرایم علیه اشخاص، چاپ چهارم، تهران: انتشارات میزان.
نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین (1384)، «حقوق کیفری در آغاز هزاره سوم»، دیباچه در: جورج پی، فلچر، مفاهیم بنیادین حقوق کیفری، ترجمه سید مهدی سیدزاده ثانی، چاپ اول، مشهد: دانشگاه علوم رضوی.
نجفی، محمدحسن (1367)، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، بی‌تا، جلد 43، چاپ سوم، تهران: دارالکتب الاسلامیة.
نوربها، رضا (1388)، زمینه حقوق جزای عمومی، چاپ بیست‌و‌ششم، تهران: گنج دانش.
ولیدی، محمد صالح (1388)، بایسته‌های حقوق جزای عمومی (3-2-1)، چاپ اول، تهران: جنگل.