نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانش آموخته دکتری مطالعات تطبیقی ادیان، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران.

چکیده

قرآن کریم به عنوان مهمترین منبع دین اسلام، دارای چهارچوب روشنی برای دعوت دینی در گفتار و رفتار است و سیره پیامبر اسلام نیز با این چهارچوب قرآنی همسو است، ولی کشورگشاییهای برخی حاکمان مسلمان و تبلیغات مغرضانۀ اسلام هراسان این تصویر روشن را غبارآلود کرده است. در این پژوهش آیات قرآن و سیره پیامبر اسلام به روش توصیفی تحلیلی مورد بررسی قرار گرفته است. همچنین حق آزادی مذهبی در دعوت دینی و ارتباط جهاد با آن مشخص شده است. براساس نتایج، دعوت به دین مبتنی بر بصیرت، حکمت، موعظه و جدال احسن است و اگر کسی از پذیرش این دعوت سر باز زد، تا زمانی که امنیت مسلمانان را تهدید نکرده، از حق آزادی مذهبی برخوردار است و باید با ویرفتار مسالمت آمیز شود. در این میان جهاد فی سبیل الله جنبۀ دفاعی داشته و برای حراست از جان و مال امت اسلامی پایه گذاری شده است. آیاتی از قرآن که به قتال با غیرمسلمانان دستور داده است، ناظر بر تبلیغ دین به زور شمشیر نیست؛ بلکه هدف ایجاد امنیت اجتماعی در برابر تهدیدهای دشمن است و سیره رسول اکرم نیز با اینرویکرد قرآنی همسو است.

کلیدواژه‌ها

إبن‌أثیر، علی‌بن‌أبی‌الکرم (1965م)، الکامل فی التاریخ، بیروت: دارصادر ـ داربیروت.
إبن بابویه، محمد بن علی (1378)، عیون أخبار الرضا، تهران: جهان.
إبن‌سعد، محمد (1410ق)، الطبقات الکبری، بیروت: دارالکتب العلمیه.
إبن‌عبدالبر، یوسف‌بن‌عبدالله (1412ق)، الاستیعاب، بیروت: دارالجلیل.
إبن عساکر، علی‌بن حسن (1995م)، تاریخ مدینة دمشق، بیروت: دارالفکر.
إبن کثیر، اسماعیل بن عمر (1407ق)، البدایة و النهایة، بیروت: دارالفکر.
أبوالفرج اصفهانی، علی بن حسین (1415ق)، الأغانی، بیروت: دارإحیاء التراث العربی.
احمدی، حسینعلی؛ صالحی، سید مظاهر (1383)، «اصول اسلامی حاکم بر دیپلماسی با کفار»، درس‌هایی از مکتب اسلام، شماره ‌9.
اوپانیشادها: کتاب‌های حکمت (1387)، ترجمه مهدی جواهریان، پیام یزدانجو، تهران: نشر مرکز.
بحرانی، یوسف‌بن‌احمد (1405ق)، الحدائق الناظره فی أحکام العترة الطاهرة، قم: جامعه مدرسین.
بلاذری، احمدبن‌یحیی (1988)، فتوح البلدان، بیروت: دار الهلال.
بیهقی، أحمد بن حسین (1405ق)، دلائل النبوة، بیروت: دارالکتب العلمیه.
جوادی آملی، عبدالله (1388)، تسنیم، ج 1، چاپ ششم، قم: اسرا.
جوهری، اسماعیل‌بن‌حماد (1407ق)، تاج اللغة و صحاح العربیة، چاپ چهارم، بیروت: دارالعلم.
حمیری، عبدالملک‌بن‌هشام (بی‌تا)، السیرة النبویة، بیروت: دارالمعرفه.
ذهبی، محمد‌بن احمد (1413ق)، سیر أعلام النبلاء، چاپ نهم، بیروت: مؤسسة الرساله.
راغب اصفهانی، حسین‌بن‌محمد (1376)، مفردات الفاظ القرآن، تهران: مرتضوی.
رشید رضا، محمد (1368ق)، تفسیر المنار، قاهره: دارالمنار.
سودمندی، عبدالمجید (1393)، جنگ و صلح در اسلام، تهران: کویر.
سیوطی، عبدالرحمن‌ابن‌ابی‌بکر (1404ق)، الدر المنثور فی التفسیر بالماثور، قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشی.
صادقی تهرانی، محمد (1365)، الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن، قم: انتشارات فرهنگ اسلامی.
طباطبایی، سید محمدحسین (1417ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، چاپ پنجم، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه.
طباطبایی، سید محمدحسین (1387)، تعالیم اسلام، چاپ چهارم، قم: بوستان کتاب.
طبری، محمد بن جریر (1967م)، تاریخ الأمم و الملوک، چاپ دوم، بیروت: دار التراث.
طوسی، محمدبن‌الحسن (بی‌تا)، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
علیخانی، علی‌اکبر (1386)، «تحلیل سیاسی جنگ‌های پیامبر اکرم»، پژوهشنامه علوم سیاسی، سال دوم، شماره 7.
فراهیدی، خلیل‌بن‌احمد (بی‌تا)، العین، بیروت: دارالهلال.
فضل‌الله، سید محمد‌حسین (1419ق)، من وحی القرآن، چاپ دوم، بیروت: دارالملاک للطباعه و النشر.
قرطبی، محمدبن‌احمد (1364)، الجامع لأحکام القرآن، تهران: ناصرخسرو.
کرنز، ارل.‌ای (1373)، سرگذشت مسیحیت در طول تاریخ، ترجمه آرمان رشدی، تهران: شورای کلیساهای جماعت ربانی.
کریمی‌نیا، محمدمهدی (1382)، «ادیان الهی و همزیستی مسالمت‌آمیز»، رواق اندیشه، شماره 26.
کریمی‌نیا، محمدمهدی (1385)، «سیره پیامبر اعظم در همزیستی با غیر‌مسلمانان»، فقه و اصول، شماره 1 و 2.
کلینی، محمد بن یعقوب (1407ق)، الکافی، چاپ چهارم، تهران: دارالکتب اسلامیه.
مصباح یزدی، محمدتقی (1383)، جنگ و جهاد در قرآن، چاپ دوم، قم: مؤسسه امام خمینی.
مصطفوی، حسن (1430ق)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، بیروت: دارالکتب العلمیه.
مکارم، ناصر (1374)، تفسیر نمونه، تهران: دارالکتب اسلامیه.
موسوی مبلغ، سید محمدحسین (1374)، «روابط حقوقی مسلمانان با کفار از نگاه قرآن»، پژوهش‌های قرآنی، شماره 4.
میرصانعی، سید محمدعلی (1395)، «تعامل مسیحیان با حاکمان مسلمان در عصر اموی و اوایل عصر عباسی»، پژوهشنامه تاریخ، شماره 45.
نجفی، محمدحسن (بی‌تا)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، چاپ هفتم، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
نصیری، محمد (1383)، تاریخ پیامبر اسلام، چاپ نوزدهم، قم: نشر معارف.
واقدی، محمدبن‌عمر (1409ق)، المغازی، چاپ سوم، بیروت: مؤسسه الأعلمی.
هوکینز، بردلی (1380)، آیین بودا، ترجمه محمدرضا بدیعی، تهران: امیرکبیر.
واعظی، احمد و دیگران (1395)، «واکاوی خاستگاه جهاد ابتدایی»، پژوهش‌های سیاسی جهان اسلام، سال ششم، شماره 4.