نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار حقوق دانشگاه امام صادق(ع)، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری حقوق دانشگاه امام صادق(ع)، تهران، ایران

چکیده

امروزه یکی از عواملی که سلامتی شهروندان را به مخاطره افکنده، آلودگی هواست از همین رو یکی از نتایج حق بر حیات و به عنوان یکی از حقوق بنیادین بشر، «حق بر هوای پاک» محسوب می گردد. در این راستا دولت، موظف به تأمین و تضمین حق بر هوای پاک برای شهروندان می‌باشد و باید نقش گسترده‌ای شامل تعهد نسبت به جلوگیری از فعالیت هرگونه منبع آلاینده و حمایت از آسیب‌دیدگان ناپاکی هوا داشته باشد و ضمنا به لوازم آن پای‌بند بماند. به عبارت دیگر از یک سو باید بدونهرگونه تبعیض و تبصره‌ای در اجرای قوانین و مقررات مرتبط به هوای پاک، سلامت کل افراد جامعه را مدّ نظر قرار بدهد و از سوی دیگر باید با استفاده از صلاحیت تنظیمی، بستر مناسبی برای بقای این حق فراهم کند و ناقضان را بنحو موثر مجازات نماید. برای تحقق این مهم، نیازمند سیاست‌گذاری جامع، قوانین و مقررات منسجم و قاطع هستیم. به این ترتیب دولت، در راستای ابلاغ «سیاست‌های کلی محیط زیست» ( 26/8/1394) لازم است با ارایه لایحه و اصلاح آیین‌نامه‌ها، ضمن تکمیل خلأ قانونی، ضمانت اجرای کافی برای تضمین هوای پاک را لحاظ نماید. در این مقاله نگارندگان با در نظر گرفتن مبانی حقوقی استفاده از هوای پاک به این سوال پاسخ خواهند داد که «دولت در قبال حق بر هوای پاک چه تعهداتی را بویژه در عرصه قانونگذاری بر عهده دارد؟.» در این راستا قوانین و مقررات موجود مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته‌اند.

کلیدواژه‌ها

اعلامیه حقوق بشر اسلامی مصوب 14 محرم 1411 قمری (قاهره)
تقی‌زاده انصاری، مصطفی (1387)، حقوق محیط زیست در ایران، تهران: انتشارات سمت.
جعفری، محمدتقی (1419ق)، رسائل فقهی، تهران: انتشارات کرامت.
جوادی آملی، عبدالله (1390)، اسلام و محیط زیست، قم: مرکز نشر اسراء.
چهرآزاد، سعید (1398). «وانموده های سیاستگذارانۀ پسا دفاع مقدس در حیطه روابط خارجی ایران»، فصلنامه مطالعات دفاع مقدس، سال 5، شماره 4.
خدابخشی، لیلا؛ ازغندی، علیرضا و هرمیداس باوند، داوود (1398). «بررسی مقایسه‌ای راهبرد ایران و عربستان در بحران سوریه با تکیه بر نظریۀ نوواقع‌گرایی»، فصلنامه مطالعات دفاع مقدس، سال 5، شماره 3.
دارا، جلیل و خاکی، محسن (1397). «جایگاه شبکه مسلمانان میانه‌رو در اعمال قدرت نرم آمریکا؛ با تأکید بر جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه مطالعات قدرت نرم، دوره 8، شماره 1.
ذولفقاری، مهدی و دشتی، فرزانه (1397). «مؤلفه‌ها و ظرفیت‌های قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران در دیپلماسی فرهنگی»، فصلنامه مطالعات قدرت نرم، دوره 8، شماره 2.
رست، مهسا (1391)، «هوای پاک، حق و مسئولیت همگانی»، روزنامه اعتماد، شماره 2603.
زیبایی نژاد، مریم (1398). «احیای انگاره‌های مهم هویتی در پرتو انقلاب اسلامی ایران»، فصلنامه پژوهش های انقلاب اسلامی، دوره 8، شماره 29.
سپهری، یدالله؛ عباسی، مصیب و حسینی آهنگری، سید حسن (1398). «پیامدهای تقابل ایران و آمریکا»، فصلنامه پژوهش های انقلاب اسلامی، دوره 8، شماره 29.
فریادی، مسعود (بی‌تا)، «کاستی‌های نظام حقوقی ایران در حفاظت از هوا»، فصلنامه اطلاع‌رسانی حقوقی.
فهیمی، عزیزالله؛ مشهدی، علی (1393)، اندیشه‌های حقوق محیط زیست، قم: انتشارات دانشگاه قم.
قانون ارتقای کیفیت تولید خودرو و سایر تولیدات صنعتی داخلی (1389).
قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران.
قانون اصلاح قانون وصول برخی از درآمدهای دولت و مصرف آن در موارد معین (1380).
مشهدی، علی (1392)، حق بر محیط زیست سالم، تهران: نشر میزان.
مطهری، مرتضی (1377)، نظام حقوقی زن در اسلام، تهران: انتشارات صدرا.
Andrews, Alan (2004), The Clean Air Handbook, The right to clean air - the theory, the EU’s instrument supporting environmental projects.
Fabio Caiazzo, Akshay Ashok, Ian A. Waitz, Steve H. L. Yim, Steven R. H. Barrett (2013), “Air pollution and early deaths in the United States”, Atmospheric Environment, 79.
UNEP (2014), Air Pollution: World’s Worst Environmental Health Risk, UNEP Year Book.