نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترا. حقوق جزا و جرم شناسی. دانشگاه عدالت، تهران، ایران

2 استادیار گروه حقوق جزا و جرم شناسی دانشگاه انتظامی امین، تهران، ایران

چکیده

مسئولیت عملکرد هر یگان مستقیماً متوجه فرمانده آن بوده و این مسئولیت عمدتاً جنبه کیفری داشته و در مواردی نیز جنبه مدنی دارد. در این پژوهش به روش تحلیلی-توصیفی به این سوال پاسخ داده شده که فرمانده در قبال عملکرد پرسنل یگان خود، چه مسئولیتی دارد هدف از آن شناسایی نقاط قوت و ضعف قانون‌گذاری کشورمان در این حوزه است. در کشور ما، قانون‌گذار بیان کرده که فرمانده نظامی برای میل به اهداف تعیین‌شده می‌بایست هر اقدامی را در چارچوب قانون انجام دهد و درعین‌حال، می‌بایست مسائل اخلاقی، انسانی و شرعی را مدنظر داشته باشد که عرف عمومی در تعیین دقیق این مسئولیت، نقش مهمی دارد. نتیجه نهایی این‌که فرماند‌هان مافوق، موظف به نظارت بر اعمال پرسنل و فرماندهان مادون بوده و در قبال اعمال غیرقانونی آن‌ها مسئولیت کیفری به فرمانده منتسب شده و در صورت عدم تقصر فرمانده در ممانعت از عمل غیرقانونی پرسنل، مسئولیت کیفری وی مرتفع می گردد. در مورد مسئولیت پرسنل مادون، حقوق ایران و بین‌الملل، این مسئولیت را در صورت عدم اعتراض وی به دستور غیرانسانی فرمانده محرز می‌دانند. اما در عمل، با توجه به عدم توانایی تجزیه‌وتحلیل شرعی و حقوقی دستورات فرمانده توسط پرسنل مادون، نسبت به بررسی این مسئولیت با انعطاف فراوان عمل شده و معمولاً در صورت اثبات عدم اختیار وی، مسئولیت نامبرده سلب می‌گردد.

کلیدواژه‌ها

اردبیلی، محمدعلی (1392)، حقوق جلد زای عمومی، تهران: نشر میزان، جلد دوم، چاپ 32.
اساسنامه روم، دیوان دادگستری بین‌المللی کیفری، مصوب 1919.
آیین‌نامه انضباطی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران، مصوب 29/03/1384.
توجهی، عبدالعلی؛ کریمیان، هاله (1397)، «مسئولیت کیفری ناشی از رفتار دیگری در قوانین ایران و اسناد بین‌المللی»، مجله حقوقی دادگستری، 82 (104).
جهانگیری، سعید و اطهری، سید اسدالله (1397). «بررسی تاثیر موقعیت ژئوپلیتیک ایران بر سیاست خارجی (قبل و بعد از انقلاب اسلامی)»، فصلنامه راهبرد سیاسی، دوره 2، شماره 6.
چهرآزاد، سعید (1398). «وانموده های سیاستگذارانۀ پسا دفاع مقدس در حیطه روابط خارجی ایران»، فصلنامه مطالعات دفاع مقدس، سال 5، شماره 4.
خاکی، سعید (1398)، مسئولیت مدنی فرمانده در حوادث ناشی از تیراندازی مأمورین تحت امر، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشگاه پیام نور استان تهران: شهرستان ورامین.
خدابخشی، لیلا؛ ازغندی، علیرضا و هرمیداس باوند، داوود (1398). «بررسی مقایسه‌ای راهبرد ایران و عربستان در بحران سوریه با تکیه بر نظریۀ نوواقع‌گرایی»، فصلنامه مطالعات دفاع مقدس، سال 5، شماره 3.
دارا، جلیل و خاکی، محسن (1397). «جایگاه شبکه مسلمانان میانه‌رو در اعمال قدرت نرم آمریکا؛ با تأکید بر جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه مطالعات قدرت نرم، دوره 8، شماره 1.
دیناروند، غلامحسین (1395)، مسئولیت مدنی ناشی از صدمات بدنی در مأموریت‌های انتظامی با تأکید بر مواد قانونی و مبانی فقهی، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشگاه خوارزمی.
ذولفقاری، مهدی و دشتی، فرزانه (1397). «مؤلفه‌ها و ظرفیت‌های قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران در دیپلماسی فرهنگی»، فصلنامه مطالعات قدرت نرم، دوره 8، شماره 2.
راتز، هوارد (1396)، پلیس و استفاده از زور، ترجمه وحیدرضا میرائیان، تهران: سازمان تحقیقات و مطالعات ناجا، جلد اول، چاپ پنجم.
رجبی، ابراهیم (1389)، مسائل قضایی به‌کارگیری سلاح توسط مأموران، تهران: معاونت آموزش و تحقیقات قوه قضاییه، جلد اول، چاپ اول.
زیبایی نژاد، مریم (1398). «احیای انگاره‌های مهم هویتی در پرتو انقلاب اسلامی ایران»، فصلنامه پژوهش های انقلاب اسلامی، دوره 8، شماره 29.
سپهری، یدالله؛ عباسی، مصیب و حسینی آهنگری، سید حسن (1398). «پیامدهای تقابل ایران و آمریکا»، فصلنامه پژوهش های انقلاب اسلامی، دوره 8، شماره 29.
سعادتی، علی (1395)، جزوه درسی حقوق نظامی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمانشاه.
صادقلو، علی (1399)، جزوه درسی قانون اساسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد پرند.
صلاحی، سهراب (1398)، حقوق بین‌الملل کیفری، تهران: میزان، جلد اول، چاپ 3.
طارمی، داوود و محمد علیپور، فریده (1399). «جایگاه ناتو در طراحی استراتژی آمریکا پس از جنگ سرد (با تاکید بر خاورمیانه)»، فصلنامه راهبرد سیاسی، بهار، سال چهارم، شماره 12.
طوسی، خسرو (ترجمه از پانج موریس)، (1396)، تیراندازی در نظام پلیسی بریتانیا، تهران: طرح تحقیقاتی معاونت حقوقی و امور مجلس ناجا، جلد اول، چاپ سوم.
عباسلو، بختیار (1386)، «مسئولیت مدنی پلیس»، تحقیقات حقوقی آزاد، 2 (1).
قانون به‌کارگیری سلاح توسط مأمورین نیروهای مسلح در موارد ضروری، مصوب 18/10/1373.
قانون خدمت وظیفه عمومی، مصوب 29/07/1363.
قانون دادرسی نیروهای مسلح جلد مهوری اسلامی ایران، مصوب 22/02/1364.
قانون مجازات اسلامی، مصوب 01/02/1392.
قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح، مصوب 09/10/1382.
کاظمی، پریسا و بشیری، اکبر (1398). «سازوکارهای تضمین حقوق بنیادین بشر در نظام حقوقی عمومی ایران»، دو فصلنامه مطالعات حقوق بشر اسلامی، دوره 8، شماره 16، بهار و تابستان.
مقیمی، حسن (1397)، بررسی ویژگی‌های شخصیتی و مدیریتی فرمانده نظامی بصیر با تکیه بر احادیث نهج‌البلاغه، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز.
ملک‌زاده، سلیمان (1388)، مسئولیت مدنی مبتنی‌بر تقصیر پلیس، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشگاه تهران.
نوربها، رضا (1390)، زمینۀ حقوق جزای عمومی، تهران: گنج دانش، جلد اول، چاپ 31.
Bowling, B. (2019), The politics of the police, Oxford University Press, USA. ‏
González, Y. M. (2020), Authoritarian Police in Democracy, Cambridge University Press. ‏
Ivković, S. K., & Haberfeld, M. R. (Eds.). (2019), Exploring Police Integrity: Novel Approaches to Police Integrity Theory and Methodology, Springer Nature. ‏
Kraska, J. (2011), A Social Justice Theory of Self-Defense at the World Court, Loy. U. Chi. Int’l L. Rev., 9, 25.‏