نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری حقوق عمومی ،دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی،واحد علوم تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی،تهران، ایران.

2 دانشیارگروه حقوق، دانشکده حقوق، دانشگاه شهید بهشتی،تهران، ایران

3 استادیار،گروه حقوق عمومی و بین الملل،دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی،واحد علوم تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی ،تهران

چکیده

حقوق اقلیت ها به عنوان یکی از جلوه های بارز حقوق بشر همواره مورد توجه نظام های ملی و بین المللی بوده است. در این پژوهش با استفاده از مفهوم رواداری مفاد اسناد بین المللی و قانون اساسی ج.ا. ایران در حمایت از حقوق اقلیت ها مورد مقایسه تطبیقی قرار گرفته اند. سوال محوری این پژوهش آن است که آیا رویکرد اسناد بین المللی و قانون اساسی ج.ا. ایران به حقوق اقلیت‌ها روادارانه بوده است؟ تحلیل محتوای اسناد حقوق بین الملل نشان می‌دهد مختصات رواداری شامل احترام به شخصیت و حقوق فردی، شناسایی حقوق اقلیت‌ها از سوی دولت‌ها، احترام به تکثرگرایی و تفاوت‌های انسانی، تحکیم اصول حقوق بشر، مقابله با تبعیض و نژادپرستی، آموزش عمومی فرهنگ صلح و مدارا، بستر مناسبی برای حمایت از حقوق اقلیت ها فراهم نموده است.تحلیل محتوای قانون اساسی ج.ا. ایران نیز حاکی است ابعاد حقوق اقلیتها شامل حقوق سیاسی، فرهنگی و اجتماعی؛ اقتصادی و مدنی با رعایت اصول رواداری مد نظر بوده و اصول 12، 13،15، 19، 26 و 64 پشتوانه اصلی آن می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌باشد. با وجود این برای کاربست کامل اصول رواداری، با توجه به مبانی فقهی قانون اساسی لازم است مفهوم حقوق بشر در مباحث علم فقه به صورت جدی راه یابد و بر اساس مفهوم مصلحت سنجی، عنصر زمان و مکان و اجتهاد در اهداف، با رویکرد عمل‌گرایانه از چارچوب تحمل اقلیت‌ها به سوی پذیرش و احترام به اقلیت‌ها، شناسایی همه جانبه و ضمانت اجرای حقوق اقلیت‌ها سوق پیدا کند.

کلیدواژه‌ها

قرآن کریم
ابراهیمی، طیبه و سمیعی، لیلا (1398). «حقوق شهروندی اقلیت های دینی در قرآن و رساله حقوق امام سجاد (ع)»، پویش در آموزش علوم انسانی، دوره 4، شماره 14، صص 68 - 86.
ابراهیمیان، حجت اله (1391). «حقوق خاص اقلیت های دینی در نظام سیاسی ایران «با تاکید بر قانون اساسی»، مطالعات انقلاب اسلامی، دوره9، شماره 29، صص 243 - 266.
اسلامی، رضا (1395). آیا حقوق بشر؟، تهران: نشر مجد.
اسلامی، رضا و گل‌پور، سهیلا (1392). «رواداری (تلورانس) در نظام بین الملل حقوق بشر»، مجله پژوهش و سیاست، سال پانزدهم، شماره 4، صص 71-113.
اسلامی، رضا و محسن جیهانی، فاطمه (1395). «حمایت از حقوق اقلیت‌ها و امنیت ملی»، مجله راهبرد، سال 25، شماره 78، صص 221-248.
آدمیت، فریدون (1394). فکر آزادی و مقدمه نهضت مشروطیت»، تهران: انتشارات سخن.
بشیریه، حسین (1383). «ایدئولوژی سیاسی و هویت اجتماعی در ایران»، مجله ناقد، سال اول، شماره 2،  13 – 28.
پروین، خیرالله و سپهری فر، سیما (1393). «حقوق اقلیت ها در قانون اساسی» دو فصلنامه مطالعات حقوق بشر اسلامی،‌ سال سوم، شماره 6، صص 73-96.
 تقی پور، بهرام؛ عباسی سرمدی، مهدی؛ عابدینی، حسین (1397). «حقوق اقلیت در شرکت های سهامی عام بر مبنای نظام اداره شرکت ها (Corporate Governance)؛ مطالعه تطبیقی در حقوق ایران و آمریکا»، پژوهشنامه حقوق اسلامی، دوره  19، شماره 2 (پیاپی 48)، صص 369 – 396.
جاوید، محمدجواد (1392). «تبعیض مثبت در اسلام و حقوق اقلیت های دینی در حکومت اسلامی، حکومت اسلامی، دوره  18، شماره 1 (پیاپی 67)، صص 137 – 162.
حبیب زاده، محمدجعفر و مهدی، هوشیار (1393). «موقعیت اقلیت های دینی در حقوق کیفری ایران در پرتو اصل برابری در مقابل قانون»، پژوهش نامه حقوق کیفری، دوره 5، شماره 2، صص 61 - 87 .
خلف رضایی، حسین؛ حیدرنژاد، ولی اله و ناصری منشادی، حمید (1396). «بررسی تطبیقی نسبت حق تعیین سرنوشت و حقوق اقلیت ها در حقوق بین الملل و نظام جمهوری اسلامی ایران»، مطالعات حقوق عمومی (حقوق)، دوره 47، شماره 3، صص 665 – 687.
رهنورد، فرج الله (1380) «مدیریت فقاهت و نظریه های نوین»، مجله راهبرد، شماره 22، صص 355-368.
زارعی، محمدحسین (1382). «نابرابری حقوقی و ساماندهی قانونی آن»، مجله راهبرد، شماره 19، صص 216-226.
زارعی، محمدحسین (1383). «کارآمدی،‌فقاهت و مدیریت مدرن»، مجله راهبرد، شماره 24، صص 329-348.
زارعی، محمدحسین (1387). «حاکمیت قانون و دموکراسی: سازگاری یا تعارض؟»، مجله تحقیقات حقوقی، شماره 48، صص 65 – 105.
زارعی، بهادر؛ زینی وند، علی و محمدی، کیمیا (1392). «حقوق اقلیت ها از منظر اسناد بین المللی، اسلام و قانون اساسی ج. ا. ایران»، پژوهش های سیاسی جهان اسلام، دوره 3، شماره 1، صص 49 – 70.
زمانی، سیدقاسم (1384). «حمایت از اقلیت ها در اسناد جهانی حقوق بشر»، حقوق و سیاست، دوره 7، شماره  16-15 (ویژه حقوق)، صص 145 – 186.
سلیمی ترکمانی، حجت و حاضروظیفه قره باغ، جلیل (1397). «مطالعه ی تطبیقی جایگاه حقوق اقلیت ها در منشور حقوق شهروندی ایران و اعلامیه ی حقوق اقلیت های سازمان ملل متحد»، مطالعات حقوق تطبیقی، دوره 9، شماره 1، صص 203 – 230.
سیدفاطمی، سید محمد قاری (1388). «حقوق بشر در جهان معاصر»، تهران: انتشارات شهردانش.
شقاقی، محمدمهدی؛ پنجه پور، جواد و عابدینی، احمد (1398). «بررسی تأکیدات نهج البلاغه درباره حقوق اقلیت های دینی»، پژوهشنامه امامیه، دوره 5، شماره 9، صص 273 – 290.
فضائلی، مصطفی وکرمی، موسی (1398). «تاملی بر نقش دیوان دائمی دادگستری بین المللی در توسعه و تحول حقوق اقلیت ها»، مجله تحقیقات حقوقی، دوره 22، شماره 87، صص 179 – 202.
فضائلی، مصطفی و کرمی، موسی (1395). «تاملی بر نسبت میان حمایت از اقلیت ها و صلح و امنیت منطقه ای در اسلام و حقوق بین الملل»، پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب، دوره 3، شماره 2، صص 123 – 146.
فضائلی، مصطفی و کرمی، موسی (1396). «حمایت از فرهنگ و حقوق فرهنگی اقلیت ها در پرتو تفسیر عام شماره 21 کمیته حقوق اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی»، پژوهش حقوق عمومی، دوره 19، شماره 56، صص 9 - 32 .
فضائلی، مصطفی؛ کرمی، موسی و اسدی، ثریا (1396). «حمایت از اقلیت های مذهبی در نظام حقوقی اسلام و نظام بین المللی حقوق بشر»، پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب، دوره 4، شماره 1، صص 113 – 142.
فضلی خانی، اکرم (1396)، «بررسی حقوق اقلیت ها در غرب وایران»، فصلنامه مطالعات صیانت از حقوق زنان، سال دوم، شماره 7، 129-154.
فیرحی، ‌داود (1377).‌ «تکثرگرایی و مشارکت سیاسی در جامعه مدنی و دولت اسلامی»، مجله مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی، شماره 5، صص 76-91.
کاتوزیان، ناصر (1395). مبانی حقوق عمومی( جلد دوم)، تهران: نشر میزان.
کاظمی، احمد و کفایی فر، محمدعلی (1399). «تعریف اقلیت در اسناد بین المللی حقوق بشر»، مطالعات ملی، دوره  21، شماره 4 (پیاپی 84)، صص 25 – 46.
کدیور، محسن (1388). «حق الناس»، تهران: انتشارات کویر.
گشه، مارسل (1385). «دین در دموکراسی و حقوق بشر، ترجمه امیر نیک‌پی، تهران: نشر ثالث.
محبی، داوود؛ طالب نجف آبادی، اعظم (1397). حق نمایندگی اقلیت ها در اسناد بین المللی و حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب، دوره  5، شماره 4 (پیاپی 18)، صص 157 – 192.
محمدزاده رهنی محمدرضا, فریدی حسن (1388). «بررسی مبانی فقهی احوال شخصیه اقلیت های دینی از دیدگاه فقه و حقوق موضوعه»، فقه و تاریخ تمدن، دوره  5، شماره  20، صص 107 – 128.
محمدزاده رهنی محمدرضا, فریدی حسن(1389). «بررسی فقهی، حقوق و تکالیف اقتصادی و تجاری اقلیت های دینی»، فقه و تاریخ تمدن، دوره  6، شماره  23، صص 113 – 129.
محمودی، سیدعلی (1388). ««خودکامگی اکثریت» و حقوق اقلیت ها در دمکراسی لیبرال»، فصلنامه سیاست، دوره  39 ، شماره  2، صص 281 - 299.
مکرمی قرطاول، یاسر و عباسی، بیژن (1398). «اقلیت ها در جستجوی حقوق بشر؛ مطالعه موردی شیعیان عربستان سعودی»، حقوق اسلامی، دوره  16، شماره 60، صص 153 - 184.
موحد، محمد علی (1381). در هوای حق و عدالت (جلد دوم)، تهران: نشر کارنامه.
Donelly, Jack (1995). UNESCO Declaration Principles on Tolerance, Pariss: Genral Confferance of UNESCO at its 28 session.
Donelly, Jack (1999). "Human rights, democracy development" , Human rights Quarterly, 21.3
Held, David (1987). The Interpretation of Minority, London: Policy Press.
Kovačević, Dragana (2011). International Minority Protection System«, Ethnicity Research Center, Belgrade, p.1-13.
Kugelmann, Dieter (2007). The protection of minorities and indigenous peoples respecting cultural diversity, Max Planck yearbook of united nation law, vol.11, p.233-263.
Mcgonagle, T. (2008). Minority Rights and Freedom of Expression: A Dynamic Interface«, Ph.D Thesiss, University Of Amsterdam.