نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دوره دکتری رشته حقوق عمومی، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران

2 دانشیار گروه حقوق عمومی دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

چکیده

یکی از دستاوردهای مهّم انقلاب اسلامی ایران، تأسیس «دیوان عدالت اداری» به منظور تنظیم روابط بین اعمال اداری دولت و حقوق شهروندان است، امّا علی رغم رسالتی که در اصول170و 173 قانون اساسی برای آن، تعریف شد و قانون آن به طور متوسط هر10سال یک بار، اصلاح گردید امّا تاکنون نتوانست همانند مراجع نظارتی همسطح خود، چون شورای دولتی فرانسه در تحقق اهداف مورد نظر قانونگذار و در حمایت از حقوق شهروندان، موفّق عمل کند به طوری که هرساله تعداد شاکیان و دعاوی اداری علیه مأموران و نهادهای دولتی به مراتب، بیشتر می‌شوند. این ناکارآمدی دیوان، محصول یک سری موانع و چالش هایی در صدور و اجرای آرای آن می باشد. این پژوهش، با هدف کاهش همین موانع،درپاسخ به این سئوال کلی، برای بهبود نظارت دیوان عدالت اداری و تأثیر بهتر آن درحمایت از حقوق شهروندی در نظام جمهوری اسلامی ایران، چه تدابیری می توان اندیشید؟ با روش توصیفی- تحلیلی، ابتدا به شناسایی این موانع و چالش‌ها پرداخته است سپس با رویکرد تطبیقی به شیوه‌های موّفق صدور و اجرای آرای شورای دولتی فرانسه، برای بهبود نظارت دیوان به این نتایج دست یافت: در قانون دیوان، نهاد مهّم دادسرا پیش بینی گردد. صلاحیت مشورتی به صلاحیت ترافعی دیوان اضافه شود و قلمرو نظارتی آن به تمام اعمال اجرایی حکومت، تسری یابد. آئین نامه اجرایی قانون آن، تدوین گردد. در مراکز استان‌ها شعب بدوی و واحدهای اجرای احکام دایر شوند و ضمانت‌های اجرایی مالی قوی تری، وضع گردد و اینکه تقویت نظارت دیوان، تأثیر مستقیمی در احیاء حقوق شهروندی دارد.

کلیدواژه‌ها

آشتیانی، محمدحسین (1383). «آئین دادرسی شورای دولتی فرانسه»، ماهنامه قضاوت، شماره 28سال سوم.
آشوری، محمد (1383). مفاهیم و انصاف از دیدگاه کنوانسیون اروپایی حقوق بشر، حقوق بشر و مفاهیم مساوات، انصاف و عدالت، تهران: نشر گرایش، چاپ اول.
آقایی طوق، مسلم (1386). «مبانی و ماهیت نظارت قضایی بر اعمال دولت، مطالعه تطبیقی کشورهای فرانسه، انگلستان و امریکا»، پژوهشنامه معاونت حقوقی و مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام، شماره اول.
آگاه، وحید (۱۳۸۹). حقوق بنیادین و اصول حقوق عمومی‌ در رویه هیات عمومی‌ دیوان عدالت اداری، تهران، انتشارات جنگل.
آگاه، وحید و بوربوری، محمدنبی (1396). تضمین نسل دوم حقوق بشر در رویه هیأت عمومی دیوان عدالت اداری (1394-1388).
ابن تراب، مریم (1385). «حقوق شهروندی ازدیدگاه حضرت علی(ع)»، مجله ندای صادق، سال یازدهم، شماره 41و42.
اسماعیلی، رضا (1380). «انواع حقوق شهروندی در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»، فرهنگ اصفهان، شماره 22.
افرا، علی و عسکری زاده، رفعت (1390). «نقش نظارت قضایی درپاسداری ازحقوق شهروندی»، کرمانشاه، همایش ملی نظارت قضایی وحقوق شهروندی درنظام جمهوری اسلامی ایران.
دانشپور بخشایشی، عیسی (۱۳۸۶). «بررسی شورای دولتی فرانسه و صلاحیت های آن»، فصلنامه فلسفه وکلام، ‌شماره15.
دیانی، عبدالرسول (۱۳۸۰). «ترتیب دلایل بین مستندات حکم قاضی»، قسمت اول، مجله دادرسی، شماره ۳۰.
رضایی زاده، محمدجواد (1390). حقوق اداری تطبیقی، تهران: انتشارات مجد.
رضایی زاده، محمدجواد و حسین عبداللهی (1392). «استنکاف مقامات اداری از اجرای آراء شعب دیوان عدالت اداری»، مجله حقوقی دادگستری، ش81، بهار.
روژه، پرو(1384 )، نهادهای قضایی فرانسه، ترجمه شهرام ابراهیمی، عباس تدین، غلامحسین کوشکی، معاونت حقوقی و توسعه قضایی قوه قضائیه، چاپ اول.
سپهری، کیومرث و رستمی، ولی (1389). «اجرای احکام مدنی علیه اشخاص حقوقی حقوق عمومی، موانع و راهکارها»، فصلنامه حقوق، دوره 40، شماره 2.
شیخ الاسلامی، سیدمحسن (1382). «تقلب نسبت به قانون درحقوق بین الملل خصوصی»، نامه مفید، شماره 40.
صدرالحفاظی، سید نصرالله (۱۳۷۲). نظارت قضایی بر اعمال دولت عدالت اداری، تهران: نشریه شهریار، چاپ اول.
صدری افشار، غلامحسین (1369). فرهنگ فارسی امروز، تهران: نشر کلمه.
عاملی، سعیدرضا (1380). «تعامل جهانی شدن شهروندی و دین»، فصلنامه علوم اجتماعی، شماره 18
عمیدزنجانی، عباسعلی، موسی زاده، ابراهیم ( 1389). نظارت بر اعمال حکومت و عدالت اداری، تهران: انتشارات دانشگاه تهران
صورت مشروح مذاکرات مجلس بررسی قانون اساسی، تهران: روابط عمومی ‌مجلس شورای اسلامی.
عبدالهیان، امیر، رفیعی، محمدرضا و همکاران (۱۳۹۷). رفع موانع حقوقی تولید و سرمایه گذاری از طریق کاهش طرح دعاوی اقتصادی در مراجع قضایی با تاکید بر دیوان عدالت اداری، تهران: انتشارات پیک نور.
کاتوزیان، ناصر (1381). مقدمه علم حقوق و مطالعه در نظام حقوقی ایران، تهران: شرکت سهامی‌ انتشار.
گرجی، علی اکبر (۱۳۸۷). «حاکمیت قانون و محدودیت‌های حق دادخواهی در دیوان عدالت اداری»، حقوق اساسی، شماره ۹.
محمودی، جواد (۱۳۸6). «قانون جدید دیوان عدالت اداری در بوته نقد»، حقوق اساسی، شماره 8.
مدنی، سیدجلال الدین (۱۳۷۷). ادله اثبات دعوی، چاپ چهارم، تهران: انتشارات پایدار.
مشهدی، علی ( 1395). قانون تشکیلات و آئین دادرسی دیوان عدالت اداری در نظم کنونی ایران، تهران: انتشارات خرسندی.
میری، مسلم (1394). چالش های اجرای احکام دردیوان عدالت اداری، تهران: انتشارات مجد
نیازپور، امیرحسین (1386). «حق متهمان مبنی برداشتن وکیل درفرایند کیفری، جلوه ای از حقوق شهروندی»، مجله حقوقی، شماره 58.
هاشمی، سید محمد (1386). حقوق اساسی جمهوری اسلامی ‌ایران، جلد دوم، چاپ نوزدهم، تهران: نشر میزان.
ویژه، محمدرضا (1383). «مفهوم اصل برابری در حقوق عمومی نوین»، نشریه حقوق اساسی، سال دوم وشماره دوم
Jean Marie Auby. Institutions administrative- précis dalloz 2 eme ed.
Peiser, Gustave (2008) Droit Administrative General, 24Edition, Paris: Dallez.
Nye. Joseph (2007) the future of power.published in،united State:public Affairs