نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار، گروه اندیشه سیاسی در اسلام، پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی، تهران، ایران

چکیده

با پایان یافتن جنگ جهانی دوم و برجای مانده حجم قابل‌توجهی از خسارات انسانی، حقوق بشر به یکی از مهم‌ترین هنجارهای مشترک نظام بین‌المللی معاصر تبدیل شد و همه بازیگران بین‌المللی کوشیدند تا علاوه بر ایجاد یک هنجارها جهانی مشترک، نهادسازی‌هایی نیز در سطح مناطق مختلف تشکیل دهند تا از طریق آن بتوانند برای حفظ هنجارهای حقوق بشری محلی نیز قاعده‌سازی انجام دهند. در این بین، کشورهای اروپایی در قالب نهادگرایی‌های نوبنیاد خود تلاش اقدام به نهادسازی‌های گسترده به این منظور نمودند و حقوق بشر را به عنوان سنگ زیربنای سیاس خارجی خود برگزیدند. جهان اسلام نیز در قالب سازمان همکاری‌های اسلامی اقدام به پایه‌ریزی نظام هنجاری حقوق بشر اسلامی کرده است.

با این حال، به علت تفاوت در مبانی معرفت‌شناسانه و هستی‌شناسانه در تدوین این نظامات حقوق بشری، شاهد بروز تعارضات هنجاری میان غرب و جهان اسلام هستیم و غرب می‌کوشد تا از حقوق بشر به عنوان یک ابزار برای اعمال فشار بر کشورهای اسلامی استفاده نماید.

این پژوهش با کاربست روش مقایسه‌ای روش جان استوارت میل با عنوان «طراحی نظام‌های دارای بیشترین تشابه/ طراحی نظام‌های دارای بیشترین تفاوت»، درصدد بررسی وجوه اشتراک و افتراق در نظامات هنجاری اسلامی و اروپایی است. بر این اساس، محقق علاوه بر احصا هنجارهای حقوق بشری مورد تاکید طرفین، به بررسی علل شکل‌دهنده به این تعارضات می‌پردازد. در پایان نیز راه‌کارهایی برای برون‌رفت از وضعیت چالش حقوق بشری ارائه می‌نماید.

کلیدواژه‌ها

ارغوانی، فریبرز (1396). «چین، اروپا و چالش حقوق بشری همکاری‌های فراگیر». سیاست، 47(4): 815-832.
بیات، جلیل (1397). «تأثیر حقوق بشر بر روابط تجاری ایران و اتحادیه اروپا». روبط خارجی، 10(1): 79-105.
تقوی، سیدعلی محمد (1392). «رژیم حقوق بشر در اتحادیه اروپایی؛ عدم شمولیت و یکپارچگی». پژوهشنامه ایرانی سیاست بین‌الملل، 2(1): 24-45.
تراهی، سید محمد (1384). جایگاه هولوکاست. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی
حبیبی، سید مهدی؛ عباسی، محمد؛ مشهدیان، بابک. (1393). «حقوق بشر: ابزار نرم مداخله‌گرایی آمریکا و اتحادیه اروپا». فصلنامه مطالعات بین‌المللی پلیس، 5(18): 9-36.
رحمانی، علی. (1384). «حقوق بشر، ابزار سیاست اروپا». فصلنامه مطالعات بین‌المللی، پیاپی 4: 189-213.
صادقی زیاری، حاتم؛ سیه جانی، نازیلا (1394). «بررسی عملکرد اتحادیه اروپا در چارچوب مواقفتنامه‌های تجاری مشروط به حمایت از حقوق بشر». روابط خارجی، 7(3): 147-177.
صفاری نیا، مهزاد (1398). «نظام حقوق یشر اتحادیه اروپا در تعاملات فراملی؛ از نظر تا عمل». مطالعات حقوق عمومی، 49(3): 859-879.
طباطبایی، سید احمد (1382). «دادگاه اروپایی حقوق بشر؛ ساختار و صلاحیت‌های جدید». اندیشه‌های حقوقی، 1(5): 136-105.
عبدی، ایوب؛ زمانی، سیدقاسم (1396). «پروتکل شماره 15 و اصلاح نظام اروپایی حقوق بشر». حقوقی بین‌المللی، 34(56): 85-108.
غفاری، غلامرضا (1388). «منطق پژوهش مقایسه‌ای». مجله مطالعات اجتماعی ایران، 3(8): 119-99.
کیوان حسینی، اصغر؛ شیخی منفرد، محمدرضا؛ چیت سازیان، محمدرضا (1392). «چگونگی اثربخشی مقوله حقوق بشر در روابط اروپا و چین». روابط خارجی، 5(2): 37-61.
نوذری، حسینعلی (1387). فلسفه تاریخ: روش‌شناسی و تاریخ‌نگاری. تهران: طرح نو‌.
آسیابان عباس آبادی، مرضیه (1387). «بررسی تطبیقی کنوانسیون حقوق کودک با میثاق حقوق کودک در اسلام». پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران.
Anckar, C., (2008). "On the Applicability of the Most Similar Systems Design and the Most Different Systems Design in Comparative Research." International Journal of Social Research Methodology, 11(5): 389-401.
Collier, D‌‌., (1993). “The Comparative Method”. In: Ada W‌‌. Finifter (ed.), Political science: The State of the Discipline II, Washington, D‌.C‌.: American Political Science Association: 105 – 119.‌
Creppell, I. (2011). "The Concept of Normative Threat", International Theory, Vol. 3, Issue 3.
Smelser, N. J‌‌., (2003). “On Comparative Analysis, Interdisciplinarity and Internationalization in Sociology”. International Sociology, 18(4): 643-657.‌
Lechtholz-Zey, Jacqueline: Laws Banning Holocaust Denial. Genocide Prevention Now.. Retrieved October 4, 2020.