نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فقه و حقوق قضایی، جامعة المصطفی العالمیة، قم، ایران

2 سطح چهار (دکتری) فقه و اصول حوزه علمیه قم؛ دکتری قرآن و حقوق از جامعة المصطفی العالمیة؛ استادیار دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم

چکیده

تابعیت مادر سایر حقوق شناخته می شود و مهاجر در خوش بینانه ترین حالت از حداقل حقوق شناخته شده برخوردار می شود. حال پرسش این است که حقوق تابعیت مهاجر از نظر فقه اهلبیت و حقوق ایران و افغانستان چگونه است؟ این نگارش، در تبیین جایگاه حق بر تابعیت مهاجر و اثبات تابعیت ایمانی در فقه اهلبیت می کوشد و کاستیهای موجود در حقوق ایران و افغانستان و فاصلۀ آن از فقه اهلبیت را دنبال می کند. براساس دستاوردهای این پژوهش، فقه اهلبیت تابعیت ایمانی را برای برخورداری از حقوق عادلانه کافی می داند و تقدم تابعیت ملی طبق حقوق دو کشور، خلاف آموزه های فقه اهلبیت است. حقوق ایران و افغانستان اصل حق بر تابعیت مهاجر را پذیرفته ولی شرایط دشواری را وضع کرده اند. همچنین قوانین تابعیت افغانستان چه در اصل اعطای تابعیت و چه در محدودیتهای پس از دریافت آن، در مقایسه با قوانین ایران، وضعیت بهتری برای مهاجر دارد.

کلیدواژه‌ها

قرآن کریم
ابراهیمی، نصرالله (1386)، حقوق بین‌الملل خصوصی، تهران: سمت.
انوری، حسن (1381)، فرهنگ بزرگ سخن، تهران: مهارت.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر (بی‌تا)، تاریخ حقوق ایران، تهران: کانون معرفت.
حیدری، مسعود (1344)، «تابعیت در حقوق ایران»، حقوق امروز، شماره 17.
خلیلیان، خلیل (1366)، حقوق بین‌الملل اسلامی، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
دانش‌پژوه، مصطفی (1381)، اسلام و حقوق بین‌الملل خصوصی، تهران: وزارت امور خارجه.
زنجانی، عباسعلی عمید (1421ق)، دانشنامه فقه سیاسی، تهران: انتشارات امیرکبیر.
سید فاطمه، محمد قاری (1371)، بررسی حقوق و تکالیف پناهنده در فقه امامیه و منابع بین‌المللی، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران: تهران.
عامری، احمد؛ پارسامنش، محمدرضا (1394)، «تابعیت در اسلام»، حقوق اسلامی، شماره 41.
فدوی، سلیمان (1381)، «بررسی وضعیت تابعیت در حقوق ایران (1)»، ماهنامه کانون، شماره 40.
قانون اساسی جمهوری اسلامی افغانستان، مصوب 1382.
قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، مصوب 24 آبان ۱۳۵۸.
قانون انتخابات جمهوری اسلامی افغانستان، مصوب 4/7/ 1395.
قانون تابعیت امارات اسلامی افغانستان، مصوب 1421ق.
قانون مدنی ایران، مصوب 18/02/1307.
قانون مدنی جمهوری اسلامی افغانستان، مصوب 1355.
قانون ورود و اقامت اتباع خارجه در ایران، مصوب 19/02/1310.
کریمی‌نیا، محمدمهدی (1390)، حقوق بین‌الملل خصوصی، قم: مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی.
معین، محمد (1375)، فرهنگ معین، تهران: امیرکبیر.
هاشمی شاهرودی، محمود و همکاران (1426ق)، فرهنگ فقه فارسی، قم: مؤسسه دائرة‌المعارف الفقه.
همت، مسعود (1394)، «بررسی مقایسه‌ای مفهوم تابعیت در نظام‌های حقوق بین‌الملل معاصر و حقوق اسلام»، فصلنامه تحقیقات سیاسی بین‌المللی، شماره 25.
حسینی‌شیرازی، سید محمد (1409ق)، الفقه، بیروت: دار العلوم.
حسینی، محمد (1391)، فرهنگ لغات و اصطلاحات فقهی، تهران: سروش.
حمیری، عبدالملک ابن هشام (ابن هشام) سیره ابن هشام، تحقیق مصطفی سقا، مصر، مصطفی البالی الحلبی.
زحیلی، وهبه (1412ق)، آثار الحرب فی الفقه الاسلامی، دمشق: دار الفکر.
زیدان، عبدالکریم (1387ق)، الجنسیة فی الشریعة الاسلامیة، البعث الاسلامی (4).
شوقی، بدرالدین عبدالمنعم (2005م)، احکام الجنسیة الموطن و مرکز الاجانب، بی‌جا، مطبعه العشری.
شیبانی، محمدبن حسن (بی‌تا)، السیر الکبیر، هند: بینا.
طوسی، محمدبن حسن (1387)، المبسوط فی فقه إمامیة، تهران: المکتبة المرتضویة إحیاء الآثار الجعفریة.
طیار، عبدالله بن محمد؛ المطلق، عبدالله بن محمّد؛ الموسی، محمد بن إبراهیم (1433ق)، الفقهُ المیسَّر، الریاض: مَدَارُ الوَطن للنَّشر.
عاملی، محمد بن حسن‌ (1414)، وسائل الشیعة، بیروت: انتشارات مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث.
عمر، احمدمختار (1429ق)، معجم اللغة العربیة المعاصرة، قاهره: عالم الکتب.
عوده، عبدالقادر (1401ق)، إسلام و أوضاعنا السیاسیة، بیروت: مؤسسة الرسالة للطباعة والنشر والتوزیع.
عوده، عبدالقادر (بی‌تا)، التشریع الجنایی الاسلامی، بیروت: دارالکاتب العربی.
مقدس اردبیلی، احمدبن محمد (1412ق)، مجمع الفائدة والبرهان فی شرح إرشاد الأذهان، قم: جامعه مدرسین.
نجفی، محمد حسن (1404ق)، جواهر الکلام فی شرح شرائع إسلام، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
سایر
«چرا همراه اول به مهاجران افغانستانی سیم‌کارت نمی‌فروشد؟»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ ۱۷ اردیبهشت ۱۳۹۷.
«کارت‎‌های بانکی مهاجران افغانستانی در ایران مسدود شد»، شفقنا، تاریخ انتشار ۲۴ سرطان ۱۳۹۹، کد خبر: 382247.
معاهده شینگن، ۱۴ ژوئن ۱۹۸۵.