نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه اندیشه سیاسی در اسلام، پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی، تهران، ایران

چکیده

چالش‌های حقوق بشری را می‌توان یکی از پرحاشیه‌ترین تعارضات عملی دو دهه اخیر میان جمهوری اسلامی ایران و اقطاب قدرت در نظام بین‌الملل معاصر یاد کرد که موجبات محدودیت فراوانی را برای قدرت کنشگری ایران در نظام بین‌الملل فراهم آورده است. این مقاله با بهره‌گیری از روش تحلیل مضمون، مبتنی بر اسناد دعاوی حقوقی بشری اتحادیه اروپایی علیه جمهوری اسلامی ایران، در پی ارائه پاسخ به این سؤال است که ریشه این دعاوی در چه عواملی نهفته است و کنشگران این عرصه چه هدفی را از طرح مسائل حقوق بشری دنبال می‌کنند؟ یافته‌های این پژوهش حاکی از آن است که سه عامل «حاکمیت ارزش‌های اسلامی در ایران»، «تلاش ایران برای به چالش کشاندن ارزش‌های حقوق بشری نظم لیبرالی»، و نیز «تلاش ایران برای تقویت ساخت درونی قدرت» موجب بروز چالش‌های حقوق بشری برای آن شده است. از این منظر، ایران درصدد تثبیت هویت دینی و اسلامی خود بوده و بروز تعارضات در زمینه مسائلی چون اجرای حدود شریعت و نیز امتناع از جرم زدایی از همجنسگرایی، ریشه در این موضوع دارد. از طرفی دیگر، ایران درصدد ارائه الگویی جایگزین از زیست انسانی در جهان معاصر مبتنی بر معنویت‌گرایی و خداباوری است که یکی از لوازم آن، بی اعتبارسازی ارزش‌ها و هنجارهای نظم لیبرالی معاصر است. و وجه آخر، به تلاش ایران برای تقویت فرآیندهای ملت‌سازی و دولت‌سازی در داخل باز می‌گردد که هر یک از این عوامل، منجر به ایجاد اصطکاک با برخی از هنجارهای حقوق بشری غربی می‌شود.

کلیدواژه‌ها

امیدی، علی؛ مهدی‌زاده، روح‌الله؛ محمودی‌رجا، سید زکریا (1395)، «بررسی، تحلیل کاربست رهیافت سناریوسازی در آیندۀ روابط خارجی جمهوری اسلامی ایران (مطالعه موردی دولت یازدهم و اتحادیه اروپا)»، فصلنامه مطالعات راهبردی سیاست‌گذاری عمومی، دوره 6، شماره 20.
الوندی، زهرا؛ کیانی، داود (1393)، «سیاست حقوق بشری اتحادیه اروپا در قبال جمهوری اسلامی ایران و عربستان (از 2008 تاکنون)»، فصلنامه مطالعات روابط بین‌الملل، دوره 7، شماره 28.
بزرگمهری، مجید؛ عزیزی، علی (1392)، «چالش حقوق بشر در روابط اتحادیه اروپا با جمهوری اسلامی ایران از نگاه اسناد اتحادیه اروپا»، فصلنامه پژوهش‌های روابط بین‌الملل، دوره 3، شماره 7.
بیات، جلیل (1397)، «تأثیر حقوق بشر بر روابط تجاری ایران و اتحادیه اروپا»، فصلنامه روابط خارجی، پیاپی 37.
ثمودی، علیرضا (1398)، «جایگاه حقوق بشر در سیاست خارجی اتحادیه اروپا در قبال جمهوری اسلامی ایران»، نشریه حقوق بشر، دوره 14، شماره 1، پیاپی 27.
حبیبی، سید مهدی؛ عباسی، محمد؛ مشهدیان، بابک (1393)، «حقوق بشر: ابزار نرم مداخله‌گرایی امریکا و اتحادیه اروپا»، فصلنامه مطالعات بین‌المللی پلیس، دوره 5، شماره 18.
ذاکریان، مهدی (1386)، «گسست‌ها و پیوندهای حقوق بشری اروپا، خاورمیانه و ایران»، فصلنامه مطالعات بین‌المللی، سال چهارم، شماره 1.
رحمانی، علی (1384)، «حقوق بشر، ابزار سیاست اروپا»، فصلنامه مطالعات بین‌المللی، پیاپی 4.
عابدی جعفری، حسن؛ تسلیمی، محمدسعید؛ فقیهی، ابوالحسن؛ شیخ‌زاده، محمد (1390)، «تحلیل مضمون و شبکه مضامین: روشی ساده و کارآمد بر تبیین الگوهای موجود در داده‌های کیفی»، اندیشه مدیریت راهبردی، سال پنجم، شماره دوم، شماره پیاپی 10.
عباسی، مجید (1392)، «نقش حقوق بشر در واگرایی سیاسی جمهوری اسلامی و اتحادیه اروپا»، فصلنامه پژوهش‌های راهبردی سیاست، دوره 2، شماره 5.
عباسی، مجید؛ عزیزی، احمد (1397)، «سیاست حقوق بشری اتحادیه اروپا مطالعه تطبیقی جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی»، فصلنامه سیاست خارجی، سال 32، شماره 2.
عبدخدایی، مجتبی (1389)، «مسئله حقوق بشر در روابط ایران و اتحادیه اروپا»، فصلنامه سیاست خارجی، سال 24، شماره 2.
گلشن‌پژوه، محمودرضا؛ الوندی، زهرا (1394)، «اتحادیه اروپا و حقوق بشر در ایران و بحرین: تحلیل مقایسه‌ای»، فصلنامه روابط خارجی، سال هفتم، شماره 4.
Declaration by the High Representative on behalf of the EU on the recent protests in Iran, viewed at:
Declaration by the High Representative on behalf of the EU on the situation in Iran, viewed at:
https: //www.consilium. europa. eu/en/press/press-releases/2018/01/02/declaration-by-the-high-representative-on-behalf-of-the-eu-on-the-situation-in-iran/
Fight against terrorism: Council renews the designations on the EU terrorist list and adds two Iranian individuals and one Iranian entity in response to recent foiled attacks on European soil, viewed at:
Declaration by the High Representative on behalf of the EU on the alignment of certain countries concerning restrictive measures directed against certain persons and entities in view of the situation in Iran, viewed at:
Council Decision 2011/235/CFSP of 12 April 2011 concerning restrictive measures directed against certain persons and entities in view of the situation in Iran, Viewed at: