نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری حقوق بین‌الملل، دانشکده حقوق، دانشگاه قم، قم، ایران

2 دانشیار دانشکده حقوق، دانشگاه قم، قم، ایران

3 دکتری حقوق بین الملل، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

حقوق بشر مفهوم تقریباً شناخته شده ای در عرصه بینالمللی است که دوران جدال فلسفی پیرامون مبانی را سپری کرده و در قالب مصادیق پراکندۀ مندرج در اسناد حقوق بین الملل بشر امروزی تبلور یافته است. مبانی فلسفی حقوق بشر از منظر انسان، کاملاً متفاوت از «ِ باید » و « هست » اسلام، با تأکید بر لزوم ایجاد پیوند میان غرب بوده و توجه به هر دو بعد مادی و معنوی آن ضروری است. به زعم بسیاری از منتقدان، اعلامیه 1990 قاهره به مثابه سند مکتوب حقوق بشر در اسلام و بخشی از منشور حقوق بشر اسلامی، آنگونه که باید و شاید فلسفه اسلامی حقوق بشر را منعکس نکرده است. این سند دارای محتوایی منفعلانه و متأثر از الگوهای حقوق بشر غربی است و چندان بیانگر حقوق خاص اسلامی نیست. تحقیق حاضر با استفاده از شیوه توصیفی  تحلیلی و به کارگیری تحلیل محتوا می کوشد ضمن تبیین تفاوتهای بنیادین اسلام و غرب در نگاه به انسان، الگوی عینی و در دسترس برای تفکر اسلامی معرفی کند

کلیدواژه‌ها

قرآن کریم
نهج‌البلاغه
ابن‌شعبه، حسن‌بن علی‌ (1382)، تحف العقول، ترجمه صادق حسن‌زاده، چ 1، قم: انتشارات آل‌علی(ع).
ابن‌فارس، ابی الحسین (١۴١٨ق)، معجم مقاییس اللغة، شهاب‌الدین ابو‌ عمرو، الطبعة الثانیة، بیروت: لبنان: دارالفکر.
آل بحرالعلوم، سید محمد (1403 ق)، بالغة الفقیه، ج 1، چاپ چهارم، تهران: مکتبة الصادق.
بادرین، مسعود (1384)، «حقوق بشر و حقوق اسلام؛ اسطوره ناهمخوانی»، ترجمه مصطفی فضائلی، مجموعه مقالات مبانی نظری حقوق بشر، قم: مرکز مطالعات حقوق بشر دانشگاه مفید.
تریفیرو، فابریتسیو (1389‌)، «ضدمبناگرایی، دموکراسی مشورتی و حقوق بشر جهان‌شمول»، ترجمه حسین مسعودی، حقوق بشر، ج 5، شماره 1.
جاوید، محمد‌جواد و دیگران (1391)، «جوهر حقوق بشر در نظریه‌های حقوق طبیعی و حقوق اسلامی»، پژوهش‌نامه اندیشه‌های حقوقی، سال اول، شماره 3.
جاوید، محمدجواد؛ شفیع‌زاده خولنجانی، مصطفی (1395)، «فطرت یا طبیعت بشر؛ مناطی برای سدّ «نسبیت» در حقوق بشر»، فصلنامه پژوهش حقوق عمومی، سال هجدهم، شماره 52.
جاویدی، مجتبی (1390)، سیمای حقوق در قرآن، تهران: نشر مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن.
جوادی آملی، عبدالله (1383)، فلسفه حقوق بشر، تهران: مرکز نشر اسراء.
جوهری، اسماعیل بن حماد، (1428 ق)، معجم الصحاح، بیروت: دارالمعرفة.
دانش‌پژوه، مصطفی (1390)، «حقوق بشر اسلامی، امتناع یا ضرورت»، معرفت حقوقی، سال اول، شماره دوم.
رنجبریان، امیرحسین (1373)، «تأملی بر حقوق بشر»، راهبرد، شماره 4.
زنجانی، عمید؛ توکلی، محمدمهدی (1386)، «حقوق بشر اسلامی و کرامت ذاتی انسان در اسلام»، فصلنامه حقوق، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره 37، شماره 4.
ساکت، محمدحسین (1370)، دیباچه‌ای بر دانش حقوق، تهران: جهان معاصر.
صداقت، قاسم؛ جهان‌بین، عبادالله (1391)، «تعهدات ایجابی دولت در برابر شهروندان از دیدگاه امام علی(ع)»، معرفت حقوقی، سال اول، شماره سوم.
طالبی، محمدحسین (1388)، «جدیدترین نظریه قانون طبیعی در بوته نقد»، فصلنامه علمی ـ پژوهشی دانشگاه قم، سال دهم، شماره سوم.
طباطبایی حکیم، سید محسن (بی‌تا)، مستمسک العروة الوثقی، جلد چهارم، داراحیاء التراث العربی.
طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم (1376)، حاشیه المکاسب، قم: دارالعلم.
طریحی، فخرالدین بن محمد (1295 ق)، مجمع البحرین مطلع النیرین، تهران: کتابخانه المصطفوی.
فارغی، مریم (1392)، «حقوق اساسی انسان و مبانی آن از دیدگاه امیرالمؤمنین(ع) در نهج‌البلاغه»، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، رشته نهج‌البلاغه، استاد راهنما: دکتر محمد اخوان، دانشکده علوم انسانی دانشگاه کاشان.
فلسفی، هدایت‌اله (1375)، «تدوین و اعتلای حقوق بشر در جامعه بین‌المللی»، مجله تحقیقات حقوقی، دانشگاه شهید بهشتی، شماره 16 و 17.
کشتکار، محسن (1392)، «بررسی تطبیقی حق حیات در نظام حقوق بشر بین‌الملل و نظام حقوق بشر اسلام»، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشکده حقوق دانشگاه قم.
مطهری، مرتضی (1353)، نظام حقوق زن در اسلام، تهران: انتشارات صدرا.
مطهری، مرتضی (1369) (چاپ بعد از وفات)، فطرت، شورای نظارت بر نشر آثار استاد شهید مطهری.
منزوی تبریزی، حمیرا (1392)، «حقوق بشر از دیدگاه نهج‌البلاغه»، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشکده اصول‌الدین، گروه علوم قرآن و حدیث.
مهر‌پور، حسین (1383)، نظام بین‌المللی حقوق بشر، چاپ دوم، تهران: انتشارات اطلاعات.
نایینی غروی، میرزا محمدحسین (بی‌تا)، المکاسب و البیع، جلد یکم، بی‌جا.
نقیبی، سید ابوالقاسم (1385)، «تحلیلی بر حکم یا حق‌بودن حجاب»، ندای صادق، شماره 44.
A. BADERIN, Mashood, (2003), International Human Rights and Islamic law, Oxford University Press.
Cairo Declaration on Human Rights in Islam (1990), Organization of Islamic Conference.
Eberhard, Christoph (2002), “Les droits de l’homme face à la complexité: une approche anthropologique et dynamique”, Droit et société, 2: 455-488.
Eslami, Seyyed Hassan (2012), “The Universal Islamic Declaration on Human Rights and the Problem of Inequalities of Rights between Men and Women”, Human Rights, 7: 237.
KANTE, Emmanuel, (1963), Fondements de la métaphysique des mœurs, trad. Hatier, Paris, éd. Hatier.
M. Finnis, John, (1980-1981), “Natural Law and the “Is”-“Ought” Question: An Invitation to Professor Veatch”, 26 Cath. Law. Available at: https: //scholarship. law. nd. edu/law_faculty_scholarship/70.
Maruf Olayemi, Abdul Azeez and Buang, Ahmad Hidayat, (2015), “Islamic Human Rights Law: A Critical Evaluation of UIDHR & CDHRI In Context of UDHR”, Journal of Islam, Law and Judiciary, Vol. 1., Issue 3.
Mayer, Ann Elisabeth, (2005), “the Islamic Declaration on Human Rights”, in the Essentials of Human Rights, Ed. By; Rhona k. m. smith and christien van Den Anker, Hodder Arnold.
Panikkar, Raimon, and J. HAVET (1999), La querelle des droits de l’homme et de la démocratie: La notion des droits de l’homme est-elle un concept occidental? “Revue du MAUSS semestrielle, 13: 211-235.
Panikkar, Raimundo (1982), “La notion des droits de l’homme est-elle un concept occidental? “Diogène, 120: 87.
Rouland, Norbert, (1994), “Les fondements anthropologiques des droits de l’Homme”, Revue générale de droit, 25, No. 1: 5-47.
Ruffing, Margit, (2009), “Lhomme comme l’expression de l’inconditionné dans la nature”, Trans/Form/Ação, São Paulo, 32 (1): 37-53.
Viellard Barron, J. -L. et Y. C. Zarka, (2006), “Hegel et le droit naturel moderne”, Paris, Librairie Philosophique, J. Vrin.