نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری حقوق بین الملل عمومی دانشگاه عدالت، تهران، ایران

2 استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

با آغاز بحران سوریه از سال 1390، جمعیت زیادی از مردم این کشور آواره شده که از دیدگاه حقوقی و سیاسی نیاز به حمایت دارند. هدف از انجام این پژوهش بررسی حمایت انجام‌شده توسط ایران در بحران سوریه به روش تحلیلی-توصیفی بود و سوال اصلی این پژوهش این بود که مسئولیت حمایت ایران در جریان این مناقشه از سال 1390 تاکنون به چه صورت است. منابع فقهی و در رأس آن آیات و روایات، لزوم حمایت از شهروندان توسط حکومت را توصیه کرده که در حقوق بین‌الملل از آن با نام مسئولیت حمایت نام آمده است. در تلاش‌های ناموفق سازمان‌های منطقه‌ای و بین‌الملل در حل بحران سوریه و به‌تبع آن درخطر قرارگرفتن جان شهروندان این کشور، جمهوری اسلامی ایران به درخواست حکومت قانونی سوریه در این کشور حضوری مستشاری داشت و در جبهه داعش که تروریستی بودن آن بر همگان مشخص است؛ به‌صورت مستقیم وارد عملیات نظامی شد تا در حمایت از شهروندان بی‌دفاع این کشور به حکومت نسبتاً ضعیف سوریه کمک کرده و هر چه زودتر وضعیت این کشور را به حالت عادی بازگرداند. انتقادات وارده دراین‌باره نیز به علت تعارض منافع دیگر کشورها با ثبات در سوریه بوده که جمهوری اسلامی لزومی به تبعیت از آن نمی‌بیند. نتایج نهایی اینکه به موجب منابع فقهی در مورد حمایت از امت اسلام و لزوم کمک برادرانه کشورهای اسلامی، حضور ایران در بحران سوریه از سال 1390 تاکنون بر پایه مسئولیت حمایت بوده که کاملا مشروع می باشد.

کلیدواژه‌ها

امام‌جمعه‌زاده، سید جواد؛ دولت‌خواه، زهرا (1394)، «دکترین مسئولیت حمایت: بررسی تطبیقی رویکرد اعضای دائم شورای امنیت در قبال بحران‌های لیبی و سوریه»، راهبرد، 24 (77).
آقاداودی جلفائی، مسیح (1391)، نقش دکترین مسئولیت حمایت در توسعه و تحول حقوق بین‌الملل بشردوستانه، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد قم.
جوکار، محمدصادق (1392)، تحولات سوریه و سناریوهای احتمالی، تهران: مرکز بین‌المللی مطالعات صلح.
جهانگیری، سعید و اطهری، سید اسدالله (1397). «بررسی تاثیر موقعیت ژئوپلیتیک ایران بر سیاست خارجی (قبل و بعد از انقلاب اسلامی)»، فصلنامه راهبرد سیاسی، دوره 2، شماره 6.
چهرآزاد، سعید (1398). «وانموده های سیاستگذارانۀ پسا دفاع مقدس در حیطه روابط خارجی ایران»، فصلنامه مطالعات دفاع مقدس، سال 5، شماره 4.
خان احمد بیگی، سمانه (1394)، «تأثیر سیاست امریکا و اروپا در قبال بحران سوریه بر اختلافات فرا آتلانتیک‌»، فصلنامۀ سیاست خارجی، 27 (4).
خدابخشی، لیلا؛ ازغندی، علیرضا و هرمیداس باوند، داوود (1398). «بررسی مقایسه‌ای راهبرد ایران و عربستان در بحران سوریه با تکیه بر نظریۀ نوواقع‌گرایی»، فصلنامه مطالعات دفاع مقدس، سال 5، شماره 3.
دارا، جلیل و خاکی، محسن (1397). «جایگاه شبکه مسلمانان میانه‌رو در اعمال قدرت نرم آمریکا؛ با تأکید بر جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه مطالعات قدرت نرم، دوره 8، شماره 1.
ذولفقاری، مهدی و دشتی، فرزانه (1397). «مؤلفه‌ها و ظرفیت‌های قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران در دیپلماسی فرهنگی»، فصلنامه مطالعات قدرت نرم، دوره 8، شماره 2.
روشندل، جلیل (1388)، امنیت ملی و نظام بین‌الملل، تهران: کتاب‌سرای عدالت.
زارعی، بهادر (1386)، نگرشی بر سیاست خارجی ایران در ژئوپلیتیک منطقه خزر و آسیای جنوبی، تهران: انتشارات دادگستر.
زمانی، سید قاسم؛ زمانیان، سورنا (1395)، «جایگاه دکترین مسئولیت حمایت در بحران سوریه»، مطالعات حقوق عمومی، 46 (3).
زیبایی نژاد، مریم (1398). «احیای انگاره‌های مهم هویتی در پرتو انقلاب اسلامی ایران»، فصلنامه پژوهش های انقلاب اسلامی، دوره 8، شماره 29.
سپهری، یدالله؛ عباسی، مصیب و حسینی آهنگری، سید حسن (1398). «پیامدهای تقابل ایران و آمریکا»، فصلنامه پژوهش های انقلاب اسلامی، دوره 8، شماره 29.
سرتیپی، حسین؛ فرزانه، یوسف (1394)، «بررسی جایگاه نظریه مسئولیت حمایت در نظام حقوقی اسلام با تأکید بر امنیت ملی کشور»، دوفصلنامۀ بین‌المللی حقوق بشر، 10 (1).
سواری، حسن؛ بلوچی، مهدی (1390)، «نظریه مسئولیت حمایت از حرف تا عمل»، فصلنامه پژوهش حقوق و سیاست، 13 (32).
سیمبر، رضا؛ قربانی، وحید (1391)، «کاربست دکترین مسئولیت حمایت در بحران لیبی»؛ پژوهش‌نامه حقوق کیفری، شماره ۵.
طارمی، داوود و محمد علیپور، فریده (1399). «جایگاه ناتو در طراحی استراتژی آمریکا پس از جنگ سرد (با تاکید بر خاورمیانه)»، فصلنامه راهبرد سیاسی، بهار، سال چهارم، شماره 12.
طباطبایی، محمد‌حسین (1417 ه.ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسۀ علمی مطبوعات، جلد اول، چاپ دوم.
علی‌محمدی، شیوا (1396)، «بررسی مشروعیت حضور نظامی ایران در مخاصمه مسلحانه سوریه در پرتو اصول حقوق بین‌الملل»، مطالعات راهبردی جهان اسلام، شماره 70.
فرهنگ لغت دهخدا (1396)، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی، تهران: چاپ چهارم.
فرهنگ لغت عمید (1395)، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی، تهران: چاپ پنجم.
فرهنگ لغت معین (1396)، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی، تهران: چاپ اول.
فیض کاشانی، محسن (1340)، المحجة البیضاء فی تهذیب الاحیاء، تهران: مکتبة الصدوق، جلد اول، چاپ اول.
قربان‌نیا، ناصر (1382)، «مداخله بشردوستانه از منظر اخلاق»، مجله نامه مفید، شماره 37.
کازرونی، سید مصطفی (1393)، مسئولیت حمایت در حقوق بین‌الملل، تهران: انتشارات نگاه بینه، چاپ اول.
کاظمی، پریسا و بشیری، اکبر (1398). «سازوکارهای تضمین حقوق بنیادین بشر در نظام حقوقی عمومی ایران»، دو فصلنامه مطالعات حقوق بشر اسلامی، دوره 8، شماره 16، بهار و تابستان.
کبیری، اباصلت (1391)، تعامل و تقابل جمهوری اسلامی ایران و ترکیه در بحران سوریه، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد سمنان.
کلینی، محمد بن یعقوب (1365 ه.ق)، الکافی، تهران: دارالکتب الاسلامیه، تک‌جلدی، چاپ چهارم.
لاچینانی‌، سجاد (1395)، «مسئولیت حمایت و مشروعیت مداخله بشردوستانه»، فصلنامه سیاست (دانشگاه تربیت مدرس)، شماره 12.
Akame, G. (2013), Chemical weapons use in Syria: Implications for International Law, Available at SSRN 2317809.
Arimatsu, L., & Choudhury, M. (2014), The legal classification of the armed conflicts in Syria, Yemen and Libya. Chatham House.
Barber, R. (2019), “Uniting for peace not aggression: responding to chemical weapons in Syria without breaking the law”, Journal of conflict and security law, 24 (1).
Cohen, B., & Garrard, E. (2020), “On justifying military intervention in Syria”, In The Norman Gears Reader, Manchester University Press.
Ekzayez, A., Flecknoe, M. D., Lillywhite, L., Patel, P., Papamichail, A., & Elbahtimy, H. (2020), “Chemical Weapons and public health: assessing impact and responses”, Journal of Public Health, 42 (3).
Evans, G. (2009), The responsibility to protect: ending mass atrocity crimes once and for all, Brookings Institution Press.
Fung, C. J. (2018), “Separating intervention from regime change: China’s diplomatic innovations at the UN Security Council regarding the Syria crisis”, The China Quarterly, 235.
Gearan, A., & Wilson, S. (2013), “US, Russia reach agreement on seizure of Syrian chemical weapons arsenal”, The Washington Post, 9 (14).
Hatto, R. (2013), “From peacekeeping to peace building: the evolution of the role of the United Nations in peace operations”, Int’l Rev. Red Cross, 95, 495.
Morris, J. (2013), “Libya and Syria: R2P and the spectra of the swinging pendulum”, International Affairs, 89 (5).
Notte, H. (2020), “The United States, Russia, and Syria’s chemical weapons: a tale of cooperation and it’s unraveling, The Nonproliferation Review.
Palumbo, D. (2019), International law, the United Nations and the use of chemical weapons in the Syrian conflict: assessment of capabilities and limitations.
Papacharissi, Z. (2015), Affective publics: Sentiment, technology, and politics, Oxford University Press.
Report of the Secretary General (2012), Responsibility to Protect: Timely and Decisive Response, A. 66. 874-S.