نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران

2 استادیار، گروه فقه و حقوق، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران

چکیده

آموزش با کیفیت به دانشجویان پزشکی، نیازمند تشریح علوم بر روی مورد طبیعی است. این پژوهش با هدف بررسی فقهی چارچوب اخلاقی آموزش پزشکی در فقه امامیه و تطبیق آن با مذاهب اربعه به روش تحلیلی و توصیفی که ابزار گردآوری آن فیش برداری است، انجام شد. در مورد تشریح جسد، حکم اولی این است که جسد مسلمان احترام خاص داشته و در تجهیز و تدفین آن می‌بایست تسریع نموده و آسیب رساندن به بدن میت، به مانند انسان زنده مستوجب دیه است. اهل سنت نیز بنا به مقتضیات، اصل تشریح جسد را پذیرفته‌اند. شافعیان در مورد تشریح جسد، نزدیک‌ترین دیدگاه با فقه امامیه را دارند. مذهب مالکی نسبت به فساد جسد سخت‌گیری‌های بیشتری به‌عمل آورده است. حنابله انتقال جسد از شهری به شهر دیگر را برای تشریح ممنوع می-دانند. حنفیان مدت محدودی را برای تشریح ذکر کرده‌اند و پس از پایان آن، می‌بایست نسبت به تدفین میت اقدام کرد و همچنین اولویت تشریح جسد کافر را در تصریح نکرده‌اند. همه مذاهب، رضایت بیمار برای تشریح بر روی خود را لازم دانسته، به جز در مواردی که تنها راه نجات جامعه تشریج بیماری باشد که این مهم در اصل چهل قانون اساسی منعکس گردیده است. لذا می توان نتیجه گرفت که جز در موارد جزئی، دیدگاه مذاهب اربعه با فقه امامیه در مورد تشریح جسد یکسان است.

کلیدواژه‌ها

قرآن کریم.
نهج‌البلاغه.
ابن ادریس حلی (1410ق)، السرائر، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، جلد اول.
ابن رجب (1409ق)، فتح الباری، دمشق: دارالکتب، چاپ اول، جلد سوم.
ابن عابدین، محمد امین (1412ق)، رد المختار، دمشق: صالحین، چاپ چهارم، جلد دوم.
ابن عبدالرحمن، محمد (1406ق)، شرحه، قاهره: الازهر، چاپ شانزدهم، جلد دوم.
ابن قدامه (1411ق)، المغنی، قاهره: الازهر، چاپ هفتم، جلد اول.
ابن نجیم، زین‌الدین (1412ق)، البحر الرائق، دمشق: صالحین، چاپ سوم، جلد دوم.
ابن‌تیمیه، ابوبرکات (1409ق)، المحرر، امان: قیاس، چاپ هفدهم، جلد دوم.
ابن‌همام (1407ق)، فتح القدیر، دمشق: دارالکتب، چاپ سوم، جلد اول.
ابواسحاق (1416ق)، المهذب، دمشق: دارالکبیر، چاپ سوم، جلد اول.
انصاری، ابویحیی (1407ق)، مطالب، دمشق: دارالکتب، چاپ دوم، جلد اول.
آزادی، افشین؛ ترابی، محمد و حیدرپور، ماشاءالله (1399). «جمهوری اسلامی ایران و فضای مجازی؛ راهکارهایی برای حل چالش‌ها»، فصلنامه مطالعات دفاع مقدس، سال ششم، شماره 3.
بلخی، لجنه (1400ق)، الفتاوی، بیروت: دارالکتب، چاپ سیزدهم، جلد پنجم.
بهشتی، مطهره (1392)، «بررسی احکام کالبدشکافی و نبش قبر میت در کشف جرم و احقاق حق»، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شهرری.
بهوتی، منصور (1051ق)، کشاف القناع، امان: قیاس، چاپ دوازدهم، جلد دوم.
جنیدی، رضا و ملائی، مسعود (1398). «راهبردهای مبتنی بر قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران در مقابله با قدرت هوشمند ایالات متحده آمریکا»، فصلنامه راهبرد سیاسی، دوره 3، شماره 8.
حسینی حموی، احمد (1400ق)، نظایر، بیروت: دارالکتب، چاپ اول، جلد اول.
حسینی، مریم (1394)، «حکم تشریح میت مجهول‌الهویه»، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشگاه قرآن و حدیث.
حصفکی، محمد علاء‌الدین (1088ق)، رد المختار، قاهره: الازهر، چاپ اول، جلد اول.
حکیم، محمدتقی (1377)، الفقه المغتربین، نجف: نشر آیت‌الله سیستانی، چاپ سوم، جلد اول.
خویی، ابوالقاسم (1418ق)، منهاج الصالحین، نجف اشرف: مطبعه الاداب، چاپ بیست‌و‌هفتم، جلد اول.
دارا، جلیل و خاکی، محسن (1397). «جایگاه شبکه مسلمانان میانه‌رو در اعمال قدرت نرم آمریکا؛ با تأکید بر جمهوری اسلامی ایران»، دو فصلنامه مطالعات قدرت نرم، دوره 8، شماره 1.
داماد افندی، محمد بن سلیمان (1079ق)، مجمع النهر، قاهره: الازهر، چاپ اول، جلد اول.
دسوقی، محمد عرفه (1413ق)، شرح کبیر، دمشق: دارالکتب، چاپ یازدهم، جلد سوم.
زیبایی نژاد، مریم (1398). «احیای انگاره‌های مهم هویتی در پرتو انقلاب اسلامی ایران»، فصلنامه پژوهش های انقلاب اسلامی، دوره 8، شماره 29.
سایت امام خامنه‌ای، khameneii.ir تاریخ مراجعه 27/05/1399.
سایت آنا پرس، https://ana.press تاریخ مراجعه 22/05/1399.
سایت دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی http://sbmu.ac.ir تاریخ مراجعه 29/05/1399.
سایت دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه، https: //www.kums.ac.ir تاریخ مراجعه 28/05/1399.
سرخسی (480ق)، المبسوط، قم: دارالقلم، چاپ سوم، جلد دوم.
سیستانی، علی (1382)، رساله توضیح المسائل، قم: دارالقلم، چاپ سوم، جلد اول.
شربینی، شمس‌الدین (1411ق)، صادقیه، دمشق: دارالقلم، چاپ اول، جلد اول.
شرنبلالی، حسن بن عمار (2009 م)، مراقی الفلاح بإمداد الفتاح شرح نور إیضاح و نجاة الأرواح و بهامشه متن نور إیضاح مع تقریرات من حاشیة الطحطاوی، قاهره: الازهر، چاپ اول، جلد اول.
شیخ مفید (1384)، المقنعه، قم: دارالقلم، چاپ اول، جلد اول.
صافی گلپایگانی، لطف‌الله (1419ق)، رساله توضیح المسائل، قم: دفتر گلپایگانی، چاپ اول، جلد اول.
طباطبایی حکیم، محمد‌سعید (1417ق)، فقه المغتربین، بیروت: دارالزهرا، چاپ اول، جلد اول.
طوسی، م (1401ق)، تهذیب، بیروت: دارالتعارف، چاپ اول، جلد دهم.
طوسی، م (1408ق)، المبسوط، قم: دارالقلم، چاپ اول، جلد اول.
طوسی، م (1417ق)، الخلاف، قم: انتشارات اسلامی، چاپ اول، جلد اول.
غفاری، راضیه (1395)، «امکان بزه‌دیدگی پس از مرگ»، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشگاه تبریز.
فاضل لنکرانی، محمد (1377)، استفتائات، قم: مدرسه امیرالمؤمنین، چاپ سوم، جلد اول.
فرهنگ لغت دهخدا.
فرهنگ لغت عربی ـ فارسی.
فرهنگ لغت عمید.
فرهنگ لغت معین.
فرهنگ واژه‌های سره.
قاری، ملا علی (1359ق)، کجله احکام شرعیه ، بیروت: کتب اسلامی، چاپ نهم، جلد اول.
قانون مجازات اسلامی مصوب 1392.
کریمی، حسین (1394)، «فقه شیعه و نیازهای جهان معاصر»، پایان‌‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم.
کلینی، م. (1360) اصول کافی، قم: دارالحدیث، چاپ دهم، جلد سوم.
کلینی، م. (1402ق)، فروع کافی، بیروت: دارالتعارف، چاپ اول، جلد اول.
گلپایگانی، سید محمدرضا (1372)، توضیح المسائل، قم: دارالقلم، چاپ اول، جلد اول.
گلپایگانی، م. (1394)، رساله توضیح المسائل، قم: دارالمعارف، چاپ اول، جلد اول.
ماوردی، ابوالحسن (1417ق)، الحاوی کبیر، دمشق: دارالکتب، چاپ یازدهم، جلد اول.
مصاحبه با ماموستا سید رستم حسینی، 31/05/1399، امام جمعه اهل سنت جوانرود.
مصاحبه با ماموستا ملا سید محمد محمدی، 30/05/1399، امام جمعه اهل سنت روانسر.
مصاحبه با ماموستا ملا قادر قادری، 29/05/1399، امام جمعه اهل سنت پاوه.
مصاحبه با ماموستا ملا محمد محمدی، 29/04/1399، امام جمعه اهل سنت کرمانشاه.
مصطفوی، حسن (1402ق)، التحقیق فی کلمات قرآن، تهران: مرکز کتاب، چاپ اول، جلد اول.
مکارم شیرازی، ناصر (1380)، استفتائات جدید، قم: امیرالمؤمنین، چاپ سوم، جلد اول.
مکارم شیرازی، ناصر (1380)، بحوث فقهیه، قم: دارالقلم، چاپ اول، جلد اول.
مواق مالکی، محمد بن یوسف (1407ق)، مواهب، قاهره: الازهر، چاپ شانزدهم، جلد دوم.
مودود، عدالله (1401ق)، وصال موصل، چاپ دوم، جلد دوم.
موسوی خمینی، سید روح‌الله (1370)، توضیح المسائل، قم: دارالقلم، چاپ هفتم، جلد اول.
موسوی خمینی، سید روح‌الله (1372)، تحریر الوسیله، قم: دارالقلم، چاپ سوم، جلد اول.
موسوی خمینی، سید روح‌الله (1380)، استفتائات، قم: جامعه مدرسین، چاپ سوم، جلد اول.
نجدی، عثمان (1097ق)، هدایة الراغب، مسقط: سلامه، چاپ هشتم، جلد دوم.
نووی، ابوزکریا (1408ق)، المهذب، دمشق: دارالکتب، چاپ دهم، جلد پنجم.
یگانگی، سیده فاطمه (1378)، «بررسی تطبیقی احکام پیوند تشریح و تلقیح»، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشگاه قم.