نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانش‌آموخته حقوق جزا و جرم‌شناسی دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران
2 استادیار حقوق جزا و جرم شناسی دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران
3 دانشیار حقوق جزا و جرم شناسی دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران
چکیده
هرزه نگاری رایانه ای یا سایبری به معنای ارتکاب رفتارهای سرزنش پذیر قطعی و سرزنش پذیر مشروط است که به قصد تجارت یا افساد و از طریق سامانه های رایانهای یا مخابراتی صورت می پذیرد. هرزه نگاری را میتوان از چالشهای مشترک حقوقی، اخلاقی، جامعه شناسی، روانشناسی و جرم شناسی به شمار آورد. از این جهت، نگاه به هرزه نگاری باید با توجه به ابعاد مختلف علوم انسانی باشد تا نتیجه ای جامع و مانع حادث شود. پرسش اساسی نوشتار حاضر این است که چرا برخی افراد در فضای مجازی بزهکار هرزه نگاریهای رایانه ای می شوند؟ به عبارت دیگر، علت ارتکاب بزه هرزهنگاری رایانهای چیست؟ آیا راهکارهای پیشگیرانه برای مرتکبان وجود دارد و چه راهکارهایی را میتوان پیشنهاد داد؟ نوشتار حاضر به روش تحلیلی توصیفی علت ارتکاب هرزه نگاری را برمی شمارد و راهکارهای پیشگیرانۀ اجتماعی را به متولیان سیاست جنایی پیشنهاد میدهد
کلیدواژه‌ها
ابراهیمی، محسن (۱۳۹۳)، هرزهنگاری: فرهنگ و جرم‌شناسی، تهران: فرهامه.
امین‌صارمی، نوذر (۱۳۸۸)، «نقش پیش‌بینی در پیشگیری انتظامی از جرم»، در مجموعه مقالات نخستین همایش ملی پیشگیری از جرم، زیر نظر محمد فرجی‌ها و غلامرضا محمدنسل، تهران: دفتر تحقیقات کاربردی پلیس پیشگیری ناجا.
آلبرتس، دیوید؛ دانیل، پاپ (۱۳۸۵)، گزیده‌ای از عصر اطلاعات: الزامات امنیت ملی در عصر اطلاعات، ترجمه علی علی‌آبادی و رضا نخجوانی، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
بهره‌مند، حمید؛ داوودی، ذوالفقار (۱۳۹۷)، «پیشگیری اجتماعی از جرایم امنیتی ـ سایبری»، مجله مطالعات حقوق کیفری و جرم‌شناسی، شماره دهم.
بهره‌مند، حمید؛ کوره‌پز، حسین؛ سلیمی، احسان (۱۳۹۳)، «راهبردهای پیشگیری وضعی از جرایم سایبری»، فصلنامه آموزه‌های حقوق کیفری، شماره هفتم.
پیکا، ژرژ (۱۳۹۰)، جرم‌شناسی، ترجمه علی‌حسین نجفی ابرندآبادی، تهران: میزان.
تاج‌بخش، غلامرضا؛ روستا، محمد؛ عابدی، محمد‌هادی (۱۳۹۱)، بررسی عوامل مرتبط با اعتیاد به اینترنت: نخستین کنگره ملی فضای مجازی و آسیب‌های اجتماعی نوپدید.
تدین میراصفهانی، فرشاد؛ کریمی، ماشاالله (۱۳۹۵)، «بررسی فقهی حقوقی پورنوگرافی در فضای مجازی و ضمانت‌اجراهای آن»، نخستین همایش ملی آینده‌پژوهشی علوم انسانی و امنیت اجتماعی.
جرج، ولد؛ توماس، برنارد؛ جفری، اسپینس (۱۳۸۰)، جرم‌شناسی نظری: گذری بر نظریه‌های جرم‌شناسی، ترجمه علی شجاعی، تهران: سمت.
جلالی فراهانی، امیرحسین (۱۳۸۳)، «پیشگیری از جرایم رایانهای»، مجله حقوقی دادگستری، شماره چهل‌و‌هفتم.
جلالی فراهانی، امیرحسین (۱۳۸۴)، «پیشگیری از جرایم رایانهای»، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد حقوق جزا و جرم‌شناسی، تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
جلالی فراهانی، امیرحسین (۱۳۸۴)، «پیشگیری وضعی از جرایم سایبر در پرتو موازین حقوق بشر»، مجله فقه و حقوق، شماره ششم.
جلالی فراهانی، امیرحسین (۱۳۸۸)، «نهادسازی برای پیشگیری از جرایم رایانه با نگاهی به قانون جرایم رایانهای»، در مجموعه مقالات نخستین همایش ملی پیشگیری از جرم، زیر نظر محمد فرجی‌ها و فیروز محمود جانکی، تهران: معاونت آموزش ناجا.
جلالی فراهانی، امیرحسین (۱۳۸۸)، کنوانسیون جرایم سایبر و پروتکل الحاقی آن، تهران: خرسندی.
جلالی فراهانی، امیرحسین؛ باقری اصل، رضا (۱۳۸۶)، «پیشگیری اجتماعی از جرایم و انحرافات سایبری»، مجله مجلس و پژوهش، شماره پنجاه‌و‌پنجم.
حاجی ده‌آبادی، محمد‌علی؛ سلیمی، احسان (۱۳۹۷)، «علت‌شناسی بزه‌دیدگی زنان در شبکه‌های اجتماعی؛ مطالعه موردی شبکه‌های اجتماعی فیس‌بوک»، فصلنامه علمی ـ پژوهشی زن و جامعه، شماره سوم.
حاجیلی، محمود (۱۳۸۸)، وضعیت فناوری ارتباطات در حوزه جوانان، تهران: دبیر‌خانه شورای عالی اطلاع‌رسانی.
حسینی، سید حسین؛ صفری، صادق (۱۳۹۴)، «نقش جنس مؤنث در ارتکاب و پیشگیری از جرایم جنسی»، مجله پژوهش حقوق کیفری، شماره یازدهم.
خانعلی‌پور واجارگاه، سکینه (۱۳۹۰)، پیشگیری فنی از جرم (درآمدی بر مدیریت جرم‌شناختی ریسک مدار)، تهران: میزان.
خسروشاهی، قدرت‌الله؛ پور بافرانی، حسن؛ ذوالفقاری، داوود (۱۳۹۳)، «پیشگیری زودرس از اعتیاد با رویکرد خانواده‌محور»، فصلنامه مطالعات پیشگیری از جرم، شماره بیست‌و‌سوم.
خسروشاهی، قدرت‌الله؛ پورقهرمانی، بابک (۱۳۹۰)، «پیشگیری اجتماعی از وقوع جرایم کودکان در پروتکل الحاقی به کنوانسیون حقوق کودک درباره خریدوفروش، روسپیگری و هرزهنگاری»، مجله مطالعات پیشگیری از جرم، شماره هجدهم.
خلفی، محمد‌حسن (۱۳۸۷)، راهکارهای کنترل جرم، قم: نور السجاد.
دانش، تاج‌زمان (۱۳۸۱)، مجرم کیست؟ جرم‌شناسی چیست؟، تهران: کیهان.
دوران، بهزاد (۱۳۸۶)، هویت اجتماعی و فضای سایبرنتیک، تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
ربانی خوارسگانی، علی؛ قانع عزآبادی، فرزانه (۱۳۹۴)، «بررسی تجارت زیسته زنان روسپی (مطالعه موردی: شهرهای یزد و اصفهان)»، مجله پژوهش‌های راهبردی امنیت و نظم اجتماعی، شماره دوم.
رحیمی مقدم، احمد (۱۳۸۸)، گزیده‌های اخبار جرایم سایبری، تهران: معاونت حقوقی و توسعه قوه قضاییه.
زاهدیان، محمدحسین؛ غفاری چراتی، صالح (۱۳۹۶)، بررسی حقوقی جرم‌شناختی سرقت رایانهای، تهران: رهام اندیشه.
زینالی، امیر‌حمزه (۱۳۸۸)، «ارزیابی گسترۀ مداخلۀ قانون‌گذار کیفری ایران در حوزۀ آسیب‌ها و انحرافات اجتماعی»، مجله رفاه اجتماعی، شماره سی‌و‌چهارم.
زینالی، امیر‌حمزه (۱۳۸۸)، «حمایت کیفری از کودکان در برابر هرزهنگاری؛ از واکنش‌های جهانی تا پاسخ‌های نظام‌های کیفری ملی»، مجموعه مقالات حقوق فناوری اطلاعات و ارتباطات، تهران: روزنامه رسمی کشور.
السان، مصطفی (۱۳۹۶)، حقوق فضای مجازی، تهران: شهر دانش.
ستوده، هدایت‌الله؛ میرزایی، بهشته؛ پازند، افسانه (۱۳۷۸)، روانشناسی جنایی، تهران: آوای نور.
سلیمی، علی؛ داوری، محمد (۱۳۸۶)، جامعه‌شناسی کج روی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
شاطری‌پور اصفهانی، شهید (۱۳۸۸)، «پیشگیری اجتماعی از وقوع جرم در کنوانسیون پارامو (۲۰۰۰) و کنوانسیون مریدا (۲۰۰۳)»، فصلنامه مطالعات پیشگیری از جرم، شماره دهم.
شامبیاتی، هوشنگ (۱۳۸۹)، بزهکاری اطفال و نوجوانان، تهران: ژوبین.
شامبیانی، هوشنگ (۱۳۸۹)، حقوق کیفری اختصاصی (جرایم بر ضد مصالح عمومی کشور)، تهران: مجد.
صیقل، یزدان؛ حسینی، سید مهدی (۱۳۸۹)، «پیشگیری کنشی از جرایم سمعی و بصری»، فصلنامه مطالعات پیشگیری از جرم، شماره پانزدهم.
ضیاچی، محدثه؛ پور‌قنبری، نجمه (۱۳۹۱)، «اعتیاد اینترنتی در بین کاربران اینترنت پیامدها، علل و راهکارها»، نخستین کنگره ملی فضای مجازی و آسیب‌های اجتماعی نوپدید.
عابدی میانجی، محمد (۱۳۸۸)، وظایف دولت در پیشگیری از جرم، قم: نور السجاد.
عالی‌پور، حسن (۱۳۸۴)، جرم‌های مرتبط با محتوا و محتوای سیاه فناوری اطلاعات، تهران: سلسبیل.
عالی‌پور، حسن (۱۳۹۵)، حقوق کیفری فناوری اطلاعات، تهران: خرسندی.
عزیزی، اکبر (۱۳۹۲)، پیشگیری از جرایم جنسی، تهران: خرسندی.
عطازاده، سعید؛ نجفی، علیرضا (۱۳۹۱)، «بررسی عوامل مؤثر بر هرزهنگاری در فضای مجازی و نقش پلیس در پیشگیری و مقابله با آن»، مجله پژوهش‌های اطلاعاتی و جنایی، شماره چهارم.
غفاری چراتی، صالح؛ اکرادی، سعید (۱۳۹۶)، «پیشگیری از کلاهبرداری سایبری: موانع و راه‌های رفع آن»، تهران: رهام اندیشه.
غفاری چراتی، صالح؛ زاهدیان، محمدحسین (۱۳۹۵)، «بررسی بزه بدحجابی و بی‌حجابی (پوشش) در فضای مجازی»، اولین همایش ملی آموزه‌های اسلامی، انسان معاصر و خانواده، ساری.
غفاری چراتی، صالح؛ زاهدیان، محمدحسین (۱۳۹۵)، «جرایم رایانهای جلوه‌های نوین بزهکاری و پیشگیری رشد‌مدار»، کنفرانس ملی پدافند غیرعامل در قلمرو فضای سایبر، مراغه.
غفاری چراتی، صالح؛ زاهدیان، محمدحسین (۱۳۹۶)، «تحلیل جرم بی‌حجابی و بدحجابی در قوانین موضوعه»، خبرنامه داخلی کانون وکلا مازندران، شماره چهارم.
غفاری چراتی، صالح؛ زاهدیان، محمدحسین (۱۳۹۶)، «جرایم رایانهای جلوه نوین بزهکاری؛ پیشگیری اجتماعی رشد‌مدار»، تهران: اولین همایش ملی علوم اجتماعی، علوم تربیتی، روانشناسی و امنیت اجتماعی.
فیاض‌بخش، احمد و همکاران (۱۳۹۰)، «استفاده از اینترنت و سلامت در دانشجویان: بررسی آگاهی، نگرش و سبک زندگی مرتبط با اینترنت»، مجله پژوهش حکیم، شماره دهم.
قاسمی‌روشن، احمد (۱۳۸۱)، «توانمندی خانواده در پیشگیری انحرافات اجتماعی»، فصلنامه کتاب زنان، شماره هفدهم.
کاری‌یو، روبر (۱۳۸۱)، «مداخله روان‌شناختی ـ اجتماعی زودرس در پیشگیری از رفتارهای مجرمانه»، ترجمه علی‌حسین نجفی ابرندآبادی، مجله تحقیقات حقوقی، شماره سی‌و‌پنج.
کاوه، سعید (۱۳۸۶)، عکس و فیلم پورنوگرافی و پیامدهای آسیب‌زای آن در رفتارهای جنسی، تهران: سخن.
کسل، الین؛ داگلاس، بربشتین (۱۳۸۳)، رفتار جنایی، ترجمه مرکز تحقیقات و پژوهش‌های ناجا، تهران: مرکز پژوهش و تحقیقات ناجا.
کلدی، علیرضا (۱۳۸۱)، «انحراف، جرم و پیشگیری»، فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی، شماره بیست‌و‌پنجم.
کندری، امیر؛ سیفی، قره‌یتاق؛ مهدی‌پور، محمد (۱۳۹۳)، پیشگیری وضعی و فرهنگی از جرایم رایانهای، نخستین کنفرانس ملی فضای سایبری و تحولات فرهنگی، تبریز.
کوره‌پز، حسین محمد؛ میرخلیلی، سید محمود؛ توجهی، عبدالعلی؛ بهره‌مند، حمید (۱۳۹۳)، «نیم‌رخ جنایی بزهکاران سایبری»، مجله پژوهش‌های حقوق کیفری، شماره نهم.
کی‌نیا، مهدی (۱۳۸۸)، مبانی جرم‌شناسی (جامعه‌شناسی جنایی)، تهران: دانشگاه تهران.
گراهام، جان (۱۳۸۳)، «تأثیر مداخله زودهنگام روان‌شناختی اجتماعی زودرس در پیشگیری از بزهکاری»، ترجمه یاسمن خواجه‌نوری، مجله حقوقی دادگستری، شماره چهل‌و‌هشتم.
گودرزی، فرامرز (۱۳۷۷)، پزشکی قانونی، تهران: انیشتین.
متولی‌زاده نائینی، نفیسه (۱۳۸۶)، «پیشگیری رشد‌مدار (زودرس)»، فصلنامه مطالعات پیشگیری از جرم، شماره دوم.
محمدنسل، غلامرضا (۱۳۸۶)، «اصول و مبانی نظریه فرصت»، فصلنامه حقوق، شماره سوم.
محمدنسل، غلامرضا (۱۳۸۷)، پلیس و پیشگیری از جرم، تهران: دفتر تحقیقات کاربردی پلیس پیشگیری ناجا.
مظلومان، رضا (۱۳۵۵)، کروموزوم و جنایت، تهران: دانشگاه تهران.
موحدی، محمد‌مهدی (۱۳۸۲)، دانستنی‌های زناشویی، تهران: دانشگاه تهران.
موسوی‌فرد، سید محمد‌رضا؛ کرمی، عارف؛ مؤمنی، سجاد؛ امیدیان‌راد، رضا (۱۳۹۶)، «نقش پلیس در پیشگیری از جرایم و راهکارهای پیشگیری از جرم»، مجله نخبگان علوم و مهندسی، شماره سوم.
نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین؛ هاشم بیگی، حمید (۱۳۹۰)، دانشنامه جرم‌شناسی، تهران: گنج دانش.
نوربها، رضا (۱۳۸۹)، زمینهٔ جرم‌شناسی، تهران: گنج دانش.
ولیدی، محمدصالح (۱۳۹۰)، حقوق جزای اختصاصی جرایم علیه عفت و اخلاق عمومی و تکالیف خانوادگی، تهران: امیرکبیر.
Hindelag, M. (1978), Victims of Personal Crime: An Empirical Foundation for a Theory of Personal Victimization, Cambridge M. A: Alinger.
Pinatel, J. (1970), Traited de Dorit Penal et the Criminology, Criminology: Paris.
)