نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه حقوق، واحد ارومیه، دانشگاه آزاد اسلامی، ارومیه، ایران.

چکیده

اگرچه اصل علنی بودن دادرسی از نقش ممتاز و شایان توجهی در تحقق و تضمین دادرسی عادلانه برخوردار است، با اینحال، در اسناد بین المللی حقوق بشر و حقوق داخلی ایران محدودیت هایی بر آن وارد شده است. در این راستا، سوال اصلی مقاله پیش رو این بوده است که محدودیت ها و استثنائات دادرسی علنی و همچنین قلمرو این استثنائات و تشریفات اعمال آنها در نظام حقوقی ایران تا چه اندازه با معیارهای مورد پذیرش اسناد بین المللی منطبق می‏باشد؟ یافته های تحقیق حاضر که به روش توصیفی – تحلیلی انجام شده است نشان از آن دارد که مصادیق استثنائات دادرسی علنی در حقوق ایران (از جمله نظم عمومی، عفت عمومی، تقاضای طرفین در دعاوی خصوصی، تحقیقات مقدماتی و دادرسی اطفال) –با وجود برخی تفاوتها و چالش ها- تا حدود زیادی با مصادیق آن در اسناد بین‏المللی ‏حقوق بشر منطبق می باشد. در خصوص قلمرو استثنائات دادرسی علنی نیز اگر چه قانونی اساسی به طور مطلق بر لزوم علنی بودن دادرسی های سیاسی و مطبوعاتی تاکید ورزیده است اما با تصویب قانون جدید آیین دادرسی کیفری، جرایم مذکور نیز در دایره قلمرو استثنائات دادرسی علنی قرار گرفته اند. در رابطه با تشریفات برگزاری غیر علنی دادگاه نیز اشاره قانون آیین دادرسی کیفری جدید بر لزوم صدور قرار غیر علنی نمودن محاکمه -علیرغم وجود برخی اشکالات قانونی- نظام حقوقی ایران را به معیارهای بین المللی نزدیک کرده است.

کلیدواژه‌ها

ابراهیمی، سید فتاح (1393). اصول دادرسی عادلانه در رسیدگی به تخلفات اداری، چاپ اول، تهران: انتشارات شهر دانش.
انصاری، باقر (1391). حقوق رسانه، چاپ سوم، تهران: انتشارات سمت.
توجهی، عبدالعلی و دهقانی علی (1392). «در جدال امنیت گرایی و موازین دادرسی منصفانه»، مجله پژوهش حقوق کیفری، سال دوم، شماره 3، صص 34-7.
جعفری لنگرودی، محمد جعفر (1387). مقدمه عمومی علم حقوق، چاپ یازدهم، تهران: انتشارات گنج دانش.
خالقی، علی (1383)، «علنی بودن دادرسی در پرتو اسناد بین المللی و حقوق داخلی»، مجله پژوهشهای حقوقی، سال سوم، شماره 5، صص 49-29.
خالقی، علی (1388). «تاملی بر انتشارتصویر چهره متهم در روزنامه ها»، مجله پژوهشهای حقوقی، سال هشتم، شماره 15، صص 26-13.
دفتر مقابله با مواد مخدر و جرم سازمان ملل، (UNODC) (1393). راهنمای مرجع تقویت سلامت و توانمندی قضایی، ترجمه دکترحسن وکیلیان، چاپ اول، تهران: نشر مرکز مطبوعات و انتشارات قوه قضائیه.
زراعت، عباس (1377). جرم سیاسی، چاپ اول، تهران: انتشارات ققنوس.
طه، فریده و اشرافی، لیلا (1386). دادرسی عادلانه، چاپ اول، تهران: نشر میزان.
علامه، غلام حیدر (1389). اصول راهبردی حقوق کیفری در قوانین اساسی ایران و افغانستان در پرتو اسناد بین المللی، چاپ اول، تهران: نشر میزان.
عنصری فرد، عباس (1384). جریحه دار کردن عفت عمومی، چاپ دوم، تهران: انتشارات آریان.
غمامی، محمدمهدی (1397). «واکاوی مفهومی نظم عمومی و حفظ نظام»، دوفصلنامه فقه حکومتی، دوره 3، شماره 5، صص 73-94.
قاری سید فاطمی، سید محمد. (1393). حقوق بشر در جهان معاصر، جلد دوم، چاپ سوم، تهران: انتشارت شهر دانش.
قربان نیا، ناصر (1388). «محدودیت آزادی ها»، در: حقوق بشر در جهان معاصر، دغدغه‏ها ‏و دیدگاههای حقوقدانان و فقهای ایرانی- (کمیسیون حقوق بشر اسلامی ایران)، چاپ اول، تهران: انتشارات آشین احمد، صص 234-199.
قربانی، علی (1390). دادرسی منصفانه در رویه دادگاه اروپائی حقوق بشر، چاپ اول، قم: انتشارات حقوق امروز.
کاتوزیان، ناصر (1388). دوره مقدماتی حقوق مدنی - اعمال حقوقی، چاپ دهم، تهران: نشر شرکت سهامی انتشار.
کوچ نژاد، عباس (1383). «محدودیت‏های ‏حقوق بشر در اسناد بین المللی»، مجله حقوق اساسی، سال دوم، شماره 3، صص 178-169.
گلدوست جویباری، رجب (1393). آئین دادرسی کیفری، چاپ دوم، تهران: انتشارات جنگل.
مجیدی، سید محمود (1384). «آئین دادرسی افتراقی ناظر بر جرائم علیه امنیت در سیاست کیفری ایران و فرانسه»، فصلنامه پژوهشی دانشگاه امام صاددق(ع)، شماره 28.
مهرپور، حسین (1387). مختصر حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، چاپ اول، تهران: نشر دادگستر.
هاشمی، سید محمد (1380)، حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، جلد دوم، چاپ پنجم، تهران: نشر دادگستر.
یاوری، اسدالله (1383). «حق برخورداری از دادرسی منصفانه و آئین دادرسی نوین»، مجله حقوق اساسی، سال دوم، شماره2، صص 253-292.
Croall, Davies and Tyler, )1998(, Criminal Justice, second edition, Longman press, united kingdom.
Duncan, Susan Hanley, (2008), »pretrial publicity in High profile trials: An Integrated Approach to protecting the right to a Fair Trial and the right to a privacy«, OHIO Northern university law Review, vol.34.
European court of human rights, (2014), Guide on Article 6, Right to a fair trial (criminal limb), available at: www.echr.coe.int.
Goundry, Frederick W, (1990), »when can the courtroom Be closed in criminal proceedings?«,The law Forum, vol21,Number-NO1.
Lawson, Edward, (2005) ,Encyclopedia of Human Rights, second Edition, Taylor and Francis publish, United States of America.
Navratil, Szonja, (2009), publicity in the Adminstration of justice and the Disclosurs of court Decisions, EOTVOS KAROLY institute.
OSCE office for Democratic Institutions and Human Rights (ODIHR), (2012), Legal Digest of Inter national Fair Trial Rights, printed in Poland, by Agencj a KARO.
Pellegrini, Nicholas A. (1987), »Extension of a criminal Defendants, Right to a public trial: Access to the court room During the Jury charg« st. John Law Review, vol 61, ,No.2.
Rodrick, Sharon, (2007) ,»open Justice and Suppessing evidence of police methods: The positions in Canada and Australia«, Melbourne University Law Review, vol 31.
Saferling, Christoph .J. M, (2001), »Towards an international criminal procedur«, First published, oxford university press, New York.
Spigelman, JJ, (2006) ,»The principle of open Justice: A comparative prespective«,UNSW Law Journal vol 29(2).
udemezue, Sylvester c, (2021)» limits of trial publicity and right to free speech« , council of legal education (Nigerian law school) February 18.
Vitkauskas, Dovydas and Dikov, Grigoriy, (2012), protecting the right to a fair trial under the European Convention on Human Rights, council of Europe, human rights hand books, Strasbourg.